Endometrium - czym jest i dlaczego jest ważne?

Wybierz usługę

Recepta

Kontynuacja lub nowy lek

od 59 zł

Wybieram

Endometrium to błona śluzowa wyściełająca wnętrze jamy macicy, która odgrywa fundamentalną rolę w zdrowiu reprodukcyjnym kobiet. Ta dynamiczna tkanka, zbudowana z komórek nabłonka, tkanki łącznej, naczyń krwionośnych i gruczołów, podlega cyklicznym zmianom pod wpływem hormonów płciowych.

Jej prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne dla zagnieżdżenia się zarodka i utrzymania ciąży, a nieprawidłowości w jej budowie mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. W Polsce choroby związane z endometrium dotykają setek tysięcy kobiet, a rak endometrium jest diagnozowany u około 6 tysięcy pacjentek rocznie.

Czym jest endometrium i jak jest zbudowane?

Endometrium stanowi najbardziej wewnętrzną warstwę ściany macicy, będącą jedną z trzech głównych warstw tego narządu. Składa się z dwóch odrębnych warstw o różnych funkcjach: warstwy podstawnej (stratum basale) i warstwy czynnościowej (stratum functionalis). Warstwa podstawna przylega bezpośrednio do mięśniówki macicy i charakteryzuje się stałą strukturą, która nie ulega zmianom podczas cyklu miesiączkowego. Zawiera komórki macierzyste odpowiedzialne za regenerację oraz gruczoły i tętnice spiralne, które odgrywają istotną rolę w odżywianiu endometrium.

Warstwa czynnościowa podlega cyklicznym przeobrażeniom pod wpływem estrogenów i progesteronu. To właśnie ta warstwa przygotowuje się do przyjęcia zapłodnionego jaja, a w przypadku braku zapłodnienia zostaje złuszczona podczas miesiączki.

Dlaczego endometrium jest tak ważne dla kobiet?

Endometrium pełni kilka fundamentalnych funkcji w organizmie kobiety, które wykraczają poza jego rolę w rozmnażaniu. Podczas każdego cyklu miesiączkowego warstwa czynnościowa ulega systematycznemu rozrostowi, dojrzewaniu i złuszczaniu, co umożliwia przygotowanie odpowiednich warunków do zagnieżdżenia się zarodka.

Prawidłowo funkcjonujące endometrium magazynuje substancje odżywcze niezbędne dla rozwoju zarodka i przekształca się w doczesną ciążową, z której później powstaje łożysko. Obecność komórek odpornościowych w endometrium zapewnia, że rozwijający się zarodek nie jest traktowany przez układ immunologiczny jako intruz. Endometrium stanowi także barierę ochronną przed infekcjami, a jego prawidłowe funkcjonowanie wpływa na regulację cyklu miesiączkowego i ogólne zdrowie reprodukcyjne kobiety.

Za co odpowiada endometrium w organizmie?

Endometrium odpowiada za szereg procesów fizjologicznych, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego. Jego główne funkcje obejmują:

• przygotowanie do implantacji zarodka;
• utrzymanie ciąży we wczesnym stadium;
• regulację cyklu miesiączkowego.

Pod wpływem estrogenów w pierwszej fazie cyklu endometrium rozrasta się i zwiększa swoją grubość, przygotowując się do potencjalnego zagnieżdżenia zarodka. Po owulacji, gdy wzrasta poziom progesteronu, endometrium przechodzi w fazę sekrecyjną, gromadząc glikogen i inne substancje odżywcze. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, spadek poziomu hormonów powoduje złuszczenie warstwy czynnościowej, co objawia się krwawieniem miesiączkowym. Proces ten pozwala na odbudowę endometrium w kolejnym cyklu.

Jakie schorzenia wiążą się z endometrium?

Endometrium jest narażone na różnorodne schorzenia, które mogą znacząco wpłynąć na zdrowie i jakość życia kobiet. Najczęstsze choroby związane z endometrium obejmują:

• endometriozę (łac. endometriosis, ang. endometriosis; kod ICD-10: N80.0-N80.9, ICD-11: GA10.C0);
• polipy endometrialne;
• przerost endometrium (ICD-10: N85.00-N85.05);
• zapalenie endometrium;
• raka endometrium.

Endometrioza to przewlekła choroba, w której komórki endometrium występują poza jamą macicy. W Polsce szacuje się, że endometrioza dotyka około 2-3 milionów kobiet. Polipy endometrialne to łagodne zmiany rozrostowe błony śluzowej macicy, występujące u 25-35% kobiet, powodujące nieprawidłowe krwawienia i problemy z płodnością. Przerost endometrium charakteryzuje się nadmiernym pogrubieniem błony śluzowej, co może prowadzić do rozwoju raka endometrium. Zapalenie endometrium to infekcyjny stan zapalny, prowadzący niekiedy do niepłodności.

Jak wskazuje Ministerstwo Zdrowia, rak endometrium to najczęstszy nowotwór żeńskich narządów rozrodczych, diagnozowany corocznie u około 6 tysięcy Polek.

Jak przebiega diagnostyka i jakie badania są wykonywane?

Diagnostyka chorób endometrium opiera się na kompleksowym podejściu, które obejmuje dokładny wywiad lekarski, badanie przedmiotowe oraz specjalistyczne badania obrazowe i inwazyjne. Podstawowym badaniem jest ultrasonografia przezpochwowa (USG TV), pozwalająca na ocenę grubości, struktury i echogeniczności endometrium.

W przypadku podejrzenia zmian patologicznych często wykonuje się:

• biopsję endometrium metodą aspiracyjną lub przez łyżeczkowanie jamy macicy;
• histeroskopię – umożliwiającą bezpośrednią wizualizację wnętrza macicy i celowe pobranie materiału do badań;
• tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny przy podejrzeniu raka w celu oceny zaawansowania choroby.

Biopsja aspiracyjna to procedura mniej inwazyjna, wykonywana ambulatoryjnie bez znieczulenia. Histeroskopia pozwala dokładniej ocenić wnętrze jamy macicy i usunąć ewentualne zmiany.

Jakie są objawy chorób endometrium?

Objawy chorób endometrium są często niespecyficzne i mogą być mylone z innymi schorzeniami ginekologicznymi. Najczęstsze sygnały ostrzegawcze to:

• nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych: przedłużone lub obfite miesiączki, krwawienia międzymiesiączkowe, krwawienia po menopauzie;
• przewlekły ból miednicy, nasilający się podczas miesiączki (typowy objaw endometriozy);
• upławy i bóle podbrzusza (często przy polipach endometrialnych);
• nieregularne miesiączki.

„Endometrioza to choroba, w której endometrium nacieka na organy i powoduje ich dysfunkcje, podobnie jak gdyby wnętrze torebki zalewane było klejem” – mówi dr n. med. Mikołaj Karmowski, ekspert w dziedzinie leczenia endometriozy.

Polipy endometrialne mogą powodować nieprawidłowe krwawienia u 64-88% kobiet, niekiedy upławy i bóle podbrzusza. Przerost endometrium objawia się nieregularnymi lub obfitymi miesiączkami, krwawieniami między miesiączkami oraz krwawieniami po menopauzie.

Jakie są normy grubości endometrium? Tabela wartości referencyjnych

Grubość endometrium to jeden z podstawowych parametrów ocenianych podczas badania USG. Prawidłowe wartości różnią się zależnie od wieku kobiety i fazy cyklu miesiączkowego.

Według dr. hab. Pawła Basty: „Prawidłowa grubość endometrium pozwalająca na zagnieżdżenie się zarodka wynosi od 8 mm wzwyż”. Wartości przekraczające 12 mm u kobiet po menopauzie wymagają dalszej diagnostyki w kierunku raka endometrium.

*Wartości powyżej 12 mm najczęściej wymagają dalszej diagnostyki.

Normy należy każdorazowo interpretować indywidualnie, w zależności od wieku, fazy cyklu i obecności czynników ryzyka.

Czym jest przerost endometrium?

Przerost endometrium (łac. hyperplasia endometrii, ang. endometrial hyperplasia) to stan patologiczny charakteryzujący się nadmiernym pogrubieniem błony śluzowej macicy. Wyróżnia się dwa typy przerostu: bez atypii i z atypią.

Przyczyną przerostu bywa zaburzona równowaga hormonalna między estrogenami a progesteronem. Do najważniejszych czynników ryzyka należą otyłość, zespół policystycznych jajników (PCOS), późna menopauza, brak ciąż czy stosowanie samej terapii estrogenowej. Przerost z atypią jest stanem przedrakowym, z ryzykiem transformacji nowotworowej wynoszącym około 25%. Leczenie obejmuje zazwyczaj terapię hormonalną progestagenami lub, w przypadkach zaawansowanych, leczenie chirurgiczne.

Jak wygląda sytuacja epidemiologiczna w Polsce?

W Polsce choroby endometrium to poważny problem zdrowia publicznego, dotykający setek tysięcy kobiet. Rak endometrium to czwarty najczęstszy nowotwór u kobiet i najczęstszy spośród nowotworów narządów rodnych.

Rocznie diagnozuje się około 6 tysięcy nowych przypadków raka endometrium; zachorowalność wynosi średnio jedną kobietę na 3,3 tysiąca. Od 2005 roku obserwuje się gwałtowny wzrost umieralności z tego powodu, szczególnie u kobiet starszych. Endometrioza w Polsce dotyczy szacunkowo 2-3 milionów kobiet, co stanowi około 6-10% dorosłych pań w wieku rozrodczym. Średni czas od pojawienia się pierwszych objawów do diagnozy to nadal 6-8 lat. Operacjom chirurgicznym z powodu endometriozy poddawanych jest rocznie około 4 tysięcy pacjentek.

Profesor Włodzimierz Sawicki z Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej podkreśla: „Nowotwory ginekologiczne wciąż zbierają tragiczne żniwo – około 6600 zgonów rocznie”.

Działania profilaktyczne i programy zdrowotne w Polsce

W kraju podejmowane są liczne działania, mające na celu poprawę diagnostyki i leczenia chorób endometrium. Ministerstwo Zdrowia oraz Agencja Badań Medycznych aktywnie wdrażają strategie poprawy wczesnego wykrywania i leczenia m.in. endometriozy, bazując na innowacyjnych testach, takich jak EndoRNA, umożliwiających wykrycie choroby nawet w 48 godzin.

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne opracowało wytyczne dotyczące diagnostyki i leczenia endometriozy. Eksperci prowadzą kampanie edukacyjne dla lekarzy i kobiet. Marzec to Miesiąc Świadomości Endometriozy, natomiast wrzesień – Nowotworów Ginekologicznych.

Co warto wiedzieć o endometrium?

Endometrium stanowi podstawę zdrowia reprodukcyjnego kobiet, a jego właściwe funkcjonowanie jest niezbędne dla zachowania płodności i ogólnego dobrostanu. Choroby endometrium, od endometriozy po raka endometrium, dotykają w Polsce setek tysięcy pań, stanowiąc istotny problem społeczny i zdrowotny.

Nowoczesne narzędzia diagnostyczne, takie jak USG przezpochwowe, biopsja endometrium czy testy molekularne, pozwalają identyfikować problemy na coraz wcześniejszym etapie. Jednak największe znaczenie mają regularna profilaktyka, podnoszenie świadomości objawów oraz dostęp do wyspecjalizowanej opieki lekarskiej. Edukacja pacjentek i wdrażanie programów profilaktycznych zwiększają szansę na poprawę opieki nad kobietami z chorobami endometrium w Polsce i na wcześniejsze wykrywanie patologii, które mogą zagrażać ich życiu lub płodności.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Diagnozę i leczenie zawsze powinien prowadzić wykwalifikowany specjalista.

Bibliografia

1. Unraveling the Dynamics of Estrogen and Progesterone Signaling in the Endometrium: An Overview. Dostęp online: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/
2. Endometrial stem/progenitor cells: Properties, origins, and functions. Dostęp online: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/
3. Agencja Badań Medycznych - Marzec miesiącem świadomości endometriozy. Dostęp online: https://pacjentwbadaniach.abm.gov.pl/
4. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne - Stanowisko ekspertów dotyczące endometriozy. Dostęp online: https://journals.viamedica.pl
5. Raport analityczny AOTMiT dotyczący endometriozy. Dostęp online: https://bip.aotm.gov.pl/