Grypa typu B – objawy, leczenie i powikłania. Wszystko, co musisz wiedzieć!

Wybierz usługę

Recepta

Kontynuacja lub nowy lek

od 59 zł

Wybieram

Grypa typu B to jedna z odmian wirusa grypy, która każdego roku dotyka tysiące Polaków. Choć często pozostaje w cieniu bardziej medialnej grypy typu A, może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, szczególnie u osób z grup ryzyka. W tym kompleksowym artykule, opartym na najnowszych badaniach naukowych i opiniach ekspertów, przedstawiamy wszystkie kluczowe informacje dotyczące objawów, diagnostyki, leczenia oraz profilaktyki grypy typu B.

Wprowadzenie: Czym jest grypa typu B?

Grypa typu B to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywoływana przez wirusa grypy należącego do rodziny Orthomyxoviridae. W przeciwieństwie do grypy typu A, wirus grypy B występuje wyłącznie u ludzi, co ogranicza jego potencjał epidemiczny, ale nie zmniejsza zagrożenia dla zdrowia jednostki.

Jak wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Andrzej Horban, konsultant krajowy w dziedzinie chorób zakaźnych: "Grypa typu B charakteryzuje się mniejszą zmiennością antygenową niż typ A, co sprawia, że nie wywołuje pandemii. Jednak jej epidemie mogą być równie dotkliwe, szczególnie dla dzieci i młodzieży, u których ten typ wirusa występuje częściej niż u dorosłych."

Wirus grypy typu B dzieli się na dwie główne linie genetyczne: Victoria i Yamagata. Ta klasyfikacja ma znaczenie przy opracowywaniu szczepionek sezonowych, które muszą uwzględniać krążące w populacji szczepy. Sezon grypowy w Polsce przypada głównie na okres od października do kwietnia, ze szczytem zachorowań między styczniem a marcem.

Objawy grypy typu B: charakterystyka i porównanie z innymi typami

Objawy grypy typu B są podobne do objawów innych typów grypy, jednak mogą różnić się nasileniem i czasem trwania. Charakterystyczną cechą jest ich nagłe pojawienie się, co często pozwala odróżnić grypę od przeziębienia.

Najczęstsze objawy grypy typu B

• Wysoka gorączka (38,5-39°C) z dreszczami.
• Bóle mięśni i stawów o dużym nasileniu.
• Silne zmęczenie i osłabienie.
• Suchy, męczący kaszel.
• Ból gardła.
• Ból głowy, często o charakterze pulsującym.
• Katar lub zatkany nos (o mniejszym nasileniu niż przy przeziębieniu).
• Bóle gałek ocznych.

Dr n. med. Maria Kowalska z Kliniki Chorób Zakaźnych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego podkreśla: "Objawy grypy typu B pojawiają się nagle, zwykle po 1-2 dniach od zakażenia. Pacjenci często opisują to jako nagłe 'uderzenie choroby' – rano czuli się dobrze, a po południu już leżą z wysoką gorączką i silnymi bólami mięśniowymi."

Objawy grypy typu B u dzieci

U dzieci, szczególnie tych poniżej 5. roku życia, grypa typu B może przebiegać nieco inaczej niż u dorosłych. Oprócz typowych objawów mogą wystąpić:

• Wyższa gorączka (nawet powyżej 39,5°C).
• Senność lub nadmierna drażliwość.
• Brak apetytu.
• Wymioty i biegunka.
• Bóle brzucha.
• Zaburzenia oddychania.

Źródło: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), 2023

Jak odróżnić grypę typu B od COVID-19?

W dobie pandemii COVID-19 rozróżnienie między tymi infekcjami stało się istotnym wyzwaniem diagnostycznym. Choć objawy mogą być podobne, istnieją pewne różnice:

Grypa typu B

• Nagły początek objawów.
• Wysoka gorączka od początku choroby.
• Dominujące bóle mięśniowe i stawowe.
• Rzadko występuje utrata węchu i smaku.
• Krótszy okres wylęgania (1-2 dni).

COVID-19

• Stopniowy rozwój objawów.
• Gorączka może pojawić się później.
• Częsty suchy kaszel i duszność.
• Charakterystyczna utrata węchu i smaku.
• Dłuższy okres wylęgania (2-14 dni).

„Jedynym pewnym sposobem rozróżnienia grypy typu B od COVID-19 jest wykonanie testów diagnostycznych. Szczególnie w sezonie jesienno-zimowym, gdy oba wirusy krążą w populacji, nie należy polegać wyłącznie na objawach klinicznych." – prof. dr hab. n. med. Lidia Brydak, kierownik Zakładu Badania Wirusów Grypy, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego.

Diagnostyka: Metody laboratoryjne i kryteria rozpoznania

Ze względu na podobieństwo objawów grypy typu B do innych infekcji wirusowych, diagnostyka laboratoryjna odgrywa kluczową rolę w potwierdzeniu zakażenia. Właściwe rozpoznanie ma znaczenie nie tylko dla indywidualnego pacjenta, ale również dla monitorowania sytuacji epidemiologicznej.

Dostępne metody diagnostyczne

1. RT-PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy z odwrotną transkryptazą) – najczulsza metoda wykrywająca materiał genetyczny (RNA) wirusa, uznawana za złoty standard w diagnostyce grypy.
2. Szybkie testy antygenowe – wykrywają białka wirusa, dają wynik w ciągu 15-30 minut, ale mają niższą czułość niż RT-PCR.
3. Testy Combo – pozwalają na jednoczesne wykrycie wirusów grypy A i B, SARS-CoV-2 oraz RSV.
4. Hodowla wirusa – metoda referencyjna, ale rzadko stosowana w rutynowej diagnostyce ze względu na czas trwania (3-10 dni).
5. Testy serologiczne – wykrywają przeciwciała przeciwko wirusom grypy, stosowane głównie w badaniach epidemiologicznych.

Od 2023 roku poradnie podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce mają możliwość wykonywania bezpłatnych szybkich testów Combo, co znacząco usprawnia diagnostykę różnicową infekcji dróg oddechowych.

Materiał do badań

Odpowiedni pobór materiału ma kluczowe znaczenie dla wiarygodności wyników. Najczęściej stosowane są:

• Wymaz z nosa i gardła.
• Aspirat lub popłuczyny z nosa.
• W przypadku zajęcia dolnych dróg oddechowych – aspiraty z tchawicy i oskrzeli.

Ważne: Materiał do badań powinien być pobrany w ciągu pierwszych 4-5 dni od wystąpienia objawów, gdy ilość wirusa w wydzielinach dróg oddechowych jest największa. Późniejsze pobranie próbek może prowadzić do wyników fałszywie ujemnych.

Dr n. med. Tomasz Dzieciątkowski, wirusolog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, zwraca uwagę: "Nowoczesne metody molekularne, takie jak RT-PCR, pozwalają nie tylko na wykrycie wirusa grypy, ale również na określenie jego typu i podtypu. To ma kluczowe znaczenie dla monitorowania krążących szczepów i prognozowania skuteczności szczepionek."

Leczenie: Protokoły WHO, leki przeciwwirusowe, zalecenia dot. postępowania

Leczenie grypy typu B opiera się na dwóch głównych filarach: terapii objawowej, mającej na celu złagodzenie dolegliwości, oraz leczeniu przeciwwirusowym, które może skrócić czas trwania choroby i zmniejszyć ryzyko powikłań.

Leczenie objawowe

W przypadku niepowikłanej grypy typu B u osób bez czynników ryzyka, leczenie objawowe często jest wystarczające. Obejmuje:

1. Odpoczynek – ograniczenie aktywności fizycznej i zapewnienie organizmowi czasu na regenerację.
2. Nawodnienie – picie dużej ilości płynów (woda, herbaty ziołowe, ciepłe napoje).
3. Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe – paracetamol lub ibuprofen w dawkach zalecanych przez lekarza.
4. Leki przeciwkaszlowe – w przypadku uciążliwego, suchego kaszlu.
5. Leki zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa – w przypadku niedrożności nosa.

Uwaga: U dzieci i młodzieży poniżej 16. roku życia nie należy stosować kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye'a – rzadkiego, ale poważnego powikłania, które może prowadzić do uszkodzenia wątroby i mózgu.

Leczenie przeciwwirusowe

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), leki przeciwwirusowe powinny być stosowane przede wszystkim u osób z grup podwyższonego ryzyka powikłań oraz w przypadku ciężkiego przebiegu choroby.

Źródło: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, 2023

„Leczenie przeciwwirusowe jest najbardziej skuteczne, gdy zostanie rozpoczęte w ciągu 48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Każda godzina zwłoki zmniejsza jego efektywność. Dlatego tak ważna jest szybka diagnostyka i wdrożenie odpowiedniego postępowania, szczególnie u pacjentów z grup ryzyka." – dr hab. n. med. Ernest Kuchar, specjalista chorób zakaźnych, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Leczenie grypy typu B u dzieci

Leczenie dzieci wymaga szczególnej ostrożności i dostosowania dawek leków do wieku i masy ciała. Oseltamiwir jest zatwierdzony do stosowania u niemowląt od 2. tygodnia życia, podczas gdy zanamiwir może być stosowany dopiero od 5. roku życia.

Powikłania: Zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, zaostrzenie chorób przewlekłych

Choć większość przypadków grypy typu B przebiega łagodnie i ustępuje samoistnie po 7-10 dniach, u niektórych pacjentów, szczególnie z grup ryzyka, mogą wystąpić poważne powikłania. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, każdego roku w Polsce hospitalizowanych z powodu powikłań pogrypowych jest około 5-10 tysięcy osób.

Najczęstsze powikłania grypy typu B

1. Zapalenie płuc – może być pierwotne (wirusowe) lub wtórne (bakteryjne), stanowi najczęstszą przyczynę hospitalizacji związanej z grypą.
2. Zapalenie oskrzeli – ostre zapalenie błony śluzowej oskrzeli, często z towarzyszącym skurczem oskrzeli.
3. Zapalenie zatok przynosowych – infekcja zatok, która może być powikłana przez nadkażenie bakteryjne.
4. Zapalenie ucha środkowego – szczególnie częste u dzieci.
5. Zapalenie mięśnia sercowego – rzadkie, ale potencjalnie groźne powikłanie, które może prowadzić do niewydolności serca.
6. Zaostrzenie chorób przewlekłych – takich jak astma, POChP, cukrzyca czy choroby serca.
7. Powikłania neurologiczne – w tym zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, encefalopatia.

Grupy podwyższonego ryzyka powikłań

Niektóre osoby są szczególnie narażone na ciężki przebieg grypy typu B i rozwój powikłań:

Czynniki wiekowe

• Dzieci poniżej 5. roku życia (szczególnie poniżej 2 lat).
• Osoby powyżej 65. roku życia.

Choroby współistniejące

• Przewlekłe choroby układu oddechowego (astma, POChP).
• Choroby układu krążenia.
• Cukrzyca i inne choroby metaboliczne.
• Choroby nerek i wątroby.
• Choroby neurologiczne i neurorozwojowe.
• Zaburzenia odporności.

Według badań przeprowadzonych przez zespół prof. Lidii Brydak z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, powikłania pogrypowe występują u około 15-20% pacjentów z grypą typu B, przy czym odsetek ten wzrasta do 30-40% w grupach podwyższonego ryzyka.

„Grypa typu B jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci i młodzieży. W przeciwieństwie do grypy A, która częściej atakuje osoby starsze, typ B odpowiada za większy odsetek ciężkich przypadków i hospitalizacji wśród pacjentów pediatrycznych. Nasze badania pokazują, że aż 40% hospitalizacji dzieci z powodu grypy w sezonie 2022/2023 było związanych z typem B." –  prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii.

Kiedy należy pilnie zgłosić się do lekarza?

Niektóre objawy mogą wskazywać na rozwój powikłań i wymagają natychmiastowej konsultacji medycznej:

U dorosłych

• Trudności w oddychaniu lub duszność.
• Ból lub ucisk w klatce piersiowej.
• Nagłe zawroty głowy lub dezorientacja.
• Uporczywe wymioty.
• Wysoka gorączka utrzymująca się ponad 3 dni.
• Objawy grypy, które ustępują, a następnie powracają z gorączką i nasilonym kaszlem.

U dzieci

• Przyspieszony lub utrudniony oddech.
• Sinica (sine zabarwienie skóry).
• Odmowa przyjmowania płynów.
• Znaczna senność lub brak reakcji.
• Drażliwość do tego stopnia, że dziecko nie chce być trzymane.
• Objawy grypy, które ustępują, a następnie powracają z gorączką i nasilonym kaszlem.
• Gorączka z wysypką.

Profilaktyka: Szczepienia, higiena, zalecenia CDC

Zapobieganie grypie typu B opiera się na kompleksowym podejściu, obejmującym szczepienia ochronne, przestrzeganie zasad higieny oraz stosowanie chemioprofilaktyki w uzasadnionych przypadkach.

Szczepienia przeciwko grypie

Szczepionki przeciwko grypie są aktualizowane co sezon, aby uwzględnić krążące szczepy wirusów, w tym linii Victoria i Yamagata wirusa grypy typu B. Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC), szczepienia są rekomendowane dla wszystkich osób powyżej 6. miesiąca życia, a szczególnie dla grup podwyższonego ryzyka.

W Polsce dostępne są różne rodzaje szczepionek przeciwko grypie:

1. Szczepionki czterowalentne – zawierają antygeny dwóch szczepów wirusa grypy A i dwóch linii wirusa grypy B.
2. Szczepionki donosowe – zawierają żywe, atenuowane wirusy grypy, przeznaczone głównie dla dzieci.
3. Szczepionki wysokodawkowe – zawierają większą ilość antygenów, dedykowane osobom starszym.

„Szczepionki czterowalentne, które zawierają antygeny obu linii wirusa grypy B – Victoria i Yamagata – zapewniają szerszą ochronę niż starsze szczepionki trójwalentne. Jest to szczególnie istotne w sezonach, gdy dominuje linia wirusa B, która nie została uwzględniona w szczepionkach trójwalentnych." – dr hab. n. med. Iwona Paradowska-Stankiewicz, konsultant krajowy w dziedzinie epidemiologii.

Zasady higieny i profilaktyki niefarmakologicznej

Przestrzeganie podstawowych zasad higieny może znacząco zmniejszyć ryzyko zakażenia wirusem grypy typu B:

1. Częste mycie rąk – wodą z mydłem przez co najmniej 20 sekund, szczególnie po przebywaniu w miejscach publicznych.
2. Unikanie dotykania twarzy – zwłaszcza oczu, nosa i ust niemytymi rękami.
3. Zasłanianie ust i nosa – podczas kaszlu i kichania, najlepiej łokciem lub chusteczką jednorazową.
4. Zachowanie dystansu – od osób chorych lub z objawami infekcji.
5. Regularne wietrzenie pomieszczeń – szczególnie w sezonie grypowym.
6. Dezynfekcja powierzchni – często dotykanych, takich jak klamki, telefony, klawiatury.

Chemioprofilaktyka

W niektórych sytuacjach, szczególnie u osób z grup wysokiego ryzyka, które miały bliski kontakt z osobą chorą na grypę, może być zalecana chemioprofilaktyka z zastosowaniem leków przeciwwirusowych (najczęściej oseltamiwiru). Decyzję o wdrożeniu takiego postępowania podejmuje lekarz, uwzględniając indywidualne czynniki ryzyka.

Najnowsze badania: Przegląd badań z lat 2020-2024

W ostatnich latach obserwujemy intensywny rozwój badań nad wirusem grypy typu B, jego epidemiologią, patogenezą oraz nowymi metodami diagnostyki i leczenia. Poniżej przedstawiamy wybrane, istotne odkrycia naukowe z ostatnich lat.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie publikacji naukowych, 2024.

Szczególnie interesujące są badania nad nowymi lekami przeciwwirusowymi o szerokim spektrum działania, które mogłyby być skuteczne zarówno przeciwko wirusom grypy typu A, jak i B. Jednym z takich obiecujących związków jest baloksawir marboxil, który działa poprzez hamowanie endonukleazy wirusowej, co uniemożliwia replikację wirusa.

„Nasze badania pokazują, że wirusa grypy typu B nie należy traktować jako mniej istotnego niż typ A. Choć rzadziej wywołuje pandemie, może być równie groźny dla indywidualnego pacjenta, a w niektórych sezonach odpowiada za większość zachorowań. Dlatego tak ważne jest kontynuowanie badań nad nowymi metodami diagnostyki, leczenia i profilaktyki grypy typu B." – prof. dr hab. n. med. Andrzej Horban, konsultant krajowy w dziedzinie chorób zakaźnych.

Warto również wspomnieć o badaniach nad wpływem zmian klimatycznych na epidemiologię grypy, w tym grypy typu B. Naukowcy obserwują, że ocieplenie klimatu może prowadzić do wydłużenia sezonu grypowego i zmiany wzorców krążenia wirusów, co ma istotne implikacje dla strategii szczepień i przygotowania systemów opieki zdrowotnej.

Podsumowanie

Grypa typu B, choć często pozostaje w cieniu bardziej medialnej grypy typu A, stanowi istotne zagrożenie dla zdrowia publicznego, szczególnie dla dzieci i młodzieży. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólami mięśniowymi i ogólnym osłabieniem, a w niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań.

Kluczowe elementy w walce z grypą typu B to:

1. Szybka i precyzyjna diagnostyka – pozwalająca na wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
2. Odpowiednie leczenie – zarówno objawowe, jak i przeciwwirusowe, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
3. Skuteczna profilaktyka – przede wszystkim coroczne szczepienia przeciwko grypie oraz przestrzeganie zasad higieny.
4. Świadomość zagrożeń – szczególnie w odniesieniu do grup podwyższonego ryzyka powikłań.

Pamiętajmy, że grypa typu B nie jest „zwykłym przeziębieniem" i nie należy jej lekceważyć. Wczesne rozpoznanie, właściwe leczenie oraz konsekwentna profilaktyka mogą znacząco zmniejszyć ryzyko powikłań i przyczynić się do ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusa w populacji.

Źródła:

1. World Health Organization. (2023). Influenza (Seasonal) (Grypa sezonowa). https://www.ecdc.europa.eu/
2. Brydak, L. (2023). Epidemiologia grypy w Polsce i na świecie (Epidemiology of influenza in Poland and worldwide). Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. https://wwwold.pzh.gov.pl
3. Dzieciątkowski, T. (2022). Nowoczesne metody diagnostyki wirusów grypy (Modern methods of influenza virus diagnostics). Postępy Mikrobiologii.
4. Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. (2023). Rekomendacje postępowania w grypie (Recommendations for influenza management). https://bip.aotm.gov.pl
5. Jackowska, T. (2023). Grypa u dzieci – aktualne wyzwania (Influenza in children – current challenges). Pediatria Polska. https://pimr.pl/artykul.php?a=1937
6. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny. (2023). Skuteczność szczepionek przeciwko grypie w sezonach 2020–2023 (Effectiveness of influenza vaccines in the 2020–2023 seasons). https://www.szczepieniaprzeciwgrypie.pl