Gruźlica. Co to za choroba?

Gruźlica jest chorobą zakaźną, która niegdyś była jedną z głównych przyczyn zgonu. Obecnie występuje znacznie rzadziej i jest w pełni wyleczana. Ze względu na coraz większą niechęć do szczepień, jest chorobą, która nawraca (tak jak np. odra czy krztusiec, które były chorobami, które niemalże zniknęły). Co dokładnie doprowadza do rozwoju gruźlicy oraz w jaki sposób diagnozuje się i leczy tę chorobę? Oto najważniejsze informacje o gruźlicy. 

Gruźlica – co to za choroba? 

Gruźlica jest chorobą zakaźną, która wywoływana jest przez prątki z grupy Mycobacterium tuberculosis. Kiedyś nazywano ją „galopującymi suchotami”, ze względu na to, że w tamtych czasach prowadziła do wystąpienia bardzo poważnych objawów np. krwioplucia. Do zakażenia prątkami Kocha dochodzi drogą kropelkową w wyniku dostania się tychże prątków do dróg oddechowych. Zaledwie 2-3% zakażeń prątkami doprowadza do rozwoju gruźlicy. Najczęstszą postacią choroby jest gruźlica płucna, która objawia się takimi problemami jak np. kaszel, odkrztuszanie wydzieliny czy ból w klatce piersiowej. 
Wielokrotnie zdarza się tak, że po zakażeniu prątkami gruźlicy, w organizmie znajdują się one w formie utajonej, a do rozwoju choroby doprowadzają nawet po wielu latach od zakażenia. 
Wyróżnia się wiele czynników, które mogą zwiększać ryzyko zakażenia gruźlicą. Wyróżnia się wśród nich między innymi:

1.    Zakażenie HIV
2.    Niedobory odporności
3.    Narkomanię 
4.    Alkoholizm 
5.    Niedowagę 

Wyróżnia się również kilka rodzajów typów gruźlicy, takie jak: 

1.    Gruźlica pierwotna (ze względu na fazę rozwoju) – rozwija się po pierwszym kontakcie z patogenem, doprowadzając do wystąpienia objawów z układu oddechowego
2.    Gruźlica popierwotna (ze względu na fazę rozwoju) – pojawia się nawet do paru lat po zakażeniu, a aktywuje się w momencie, w którym pojawiają się dodatkowe czynniki ryzyka
3.    Gruźlica płucna (ze względu na miejsce bytowania prątków) – stanowi większość przypadków choroby i doprowadza do zapalenia płuc czy gruźlicy włóknisto-jamistej. 
4.    Gruźlica pozapłucna (ze względu na miejsce bytowania prątków) – ta gruźlica to zaledwie 10% wszystkich przypadków choroby, a najczęściej wywołuje takie problemy jak m.in. choroby układu moczowo-płciowego, kości, stawów czy mózgu. 

Gruźlica – przyczyny 

Do zarażenia się gruźlicą dochodzi drogą kropelkową przez kontakt z wydzieliną z dróg oddechowych chorego. Objawy mogą wystąpić u człowieka, ale co ciekawe – również u zwierząt. Zaledwie u 3% osób zarażonych dochodzi do rozwoju objawów gruźlicy. W wielu przypadkach pozostaje ona w stanie utajonym, które może reaktywować się nawet po kilkunastu latach. 

Gruźlica – objawy 

Do najczęściej występujących objawów gruźlicy zalicza się takie jak: 

1.    Utrata masy ciało, brak apetytu 
2.    Stany podgorączkowe i gorączkę 
3.    Kaszel 
4.    Odkrztuszanie wydzieliny o charakterze śluzowym i niejednokrotnie również zabarwione krwią
5.    Duszność 
6.    Ból w klatce piersiowej 
7.    Krwioplucie 
8.    Objawy neurologiczne 
9.    Krwiomocz 

Czasami zarażenie prątkami Kocha doprowadza do gruźlicy kości, co z kolei może prowadzić do takich obawów jak np. ból kości czy patologiczne złamania. 

Jak diagnozować oraz leczyć gruźlicę? 

W przypadku podejrzenia gruźlicy u pacjenta należy wykonać badanie RTG klatki piersiowej, a jednocześnie wykonanie pobrania plwociny na badania bakteriologiczne lub też wykonanie testów IGRA. Warto również wykonać inne badania z krwi, w tym między innymi OB. W przypadku podejrzenia innych rodzajów gruźlicy np. gruźlicy opon mózgowo-rdzeniowych pobiera się płyn mózgowo-rdzeniowy.

Jeśli okaże się, że faktycznie doszło do zakażenia prątkami gruźlicy i chorujemy właśnie na to – konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Leczenie gruźlicy jest dwuetapowe:

1.    Faza wstępna, w której do leczenia wykorzystuje się m.in. izoniazyd czy etamputol (faza, która trwa około 2 miesięcy)
2.    Faza druga, która jest fazą kontynuacji, a leczenie trwa około 4 miesiące 

Zapobieganie gruźlicy 

W jaki sposób stosować się do profilaktyki przeciwgruźliczej? Zalicza się do tego między innymi: 

1.    Szczepienia ochronne 
2.    Izolowanie się od osób chorych na gruźlicę 
3.    Szybkie diagnozowanie i regularne badania u lekarza 
4.    Częste wietrzenie pomieszczeń 

Szczepionka BCG, czyli szczepionka przeciw gruźlicy, zawiera żywe, ale osłabione prątki Mycobacterium i jest to jedna z najczęściej podawanych na świecie szczepionek. W Polsce wykonuje się ją przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego. Szczepienie to chroni dzieci przed zachorowaniem. Obecnie nie jest zalecane stosowanie u dorosłych dawek przypominających szczepionki. 
Są jednak czasowe przeciwwskazania do zastosowania szczepionki, o czym z całą pewnością poinformuje lekarz podczas badania dziecka. 

-
Autor: S.L.

Przy współudziale lekarza: Maciej Tyczyński