Łysienie androgenowe. Co to jest? Objawy i przyczyny

Wybierz usługę

Recepta

Kontynuacja lub nowy lek

od 59 zł

Wybieram

Łysienie androgenowe (alopecia androgenetica, ang. androgenetic alopecia) to najczęstsza forma utraty włosów, dotykająca zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Charakteryzuje się stopniową miniaturyzacją mieszków włosowych, prowadzącą do przerzedzenia włosów w określonych obszarach skóry głowy. Choć nie stanowi zagrożenia dla zdrowia fizycznego, może znacząco wpływać na samoocenę i jakość życia pacjentów. W tym artykule przedstawiamy kompleksowe informacje na temat przyczyn, objawów, diagnostyki oraz dostępnych metod leczenia łysienia androgenowego.

Czym jest łysienie androgenowe?

Łysienie androgenowe (ICD-10: L64, ICD-11: ED70.0 dla mężczyzn i ED70.1 dla kobiet) to uwarunkowany genetycznie proces stopniowej utraty włosów, związany z nadwrażliwością mieszków włosowych na działanie androgenów, głównie dihydrotestosteronu (DHT). W przeciwieństwie do innych form łysienia, proces ten przebiega powoli i ma charakter przewlekły.

Jak wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Lidia Rudnicka z Katedry i Kliniki Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego: "Łysienie androgenowe to złożony proces, w którym dochodzi do stopniowej miniaturyzacji mieszków włosowych. Można to porównać do sytuacji, gdy roślina otrzymuje coraz mniej składników odżywczych – początkowo jej wzrost jest zahamowany, a z czasem całkowicie zamiera. Podobnie dzieje się z mieszkami włosowymi pod wpływem DHT."

Według danych Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, problem ten dotyka ponad 80% mężczyzn i około 42% kobiet w ciągu ich życia, a częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem. U mężczyzn przed 30. rokiem życia łysienie androgenowe występuje u około 30% populacji, po 50. roku życia – u ponad 50%, a po 70. roku życia – u ponad 70% mężczyzn.

Przyczyny łysienia androgenowego

Łysienie androgenowe jest wynikiem złożonej interakcji czynników genetycznych i hormonalnych. Główne mechanizmy prowadzące do rozwoju tego schorzenia to:

1. Predyspozycje genetyczne – dziedziczenie wielogenowe, związane z genami odpowiedzialnymi za metabolizm androgenów i funkcjonowanie mieszków włosowych.
2. Działanie dihydrotestosteronu (DHT) – aktywnego metabolitu testosteronu, który powstaje pod wpływem enzymu 5-alfa-reduktazy.
3. Nadwrażliwość mieszków włosowych na działanie DHT, szczególnie w okolicach czołowej i ciemieniowej.
4. Skrócenie fazy wzrostu włosa (anagenu) i wydłużenie fazy spoczynku (telogenu).
5. Mikrozapalenie okołomieszkowe – subkliniczny stan zapalny wokół mieszków włosowych.

"Kluczowym elementem w patogenezie łysienia androgenowego jest nie tyle samo stężenie androgenów we krwi, co nadwrażliwość mieszków włosowych na ich działanie. U większości pacjentów poziom hormonów pozostaje w granicach normy, ale mieszki włosowe w określonych okolicach skóry głowy wykazują zwiększoną wrażliwość na DHT." – dr hab. n. med. Adriana Rakowska, Klinika Dermatologiczna WUM

Warto podkreślić, że u kobiet mechanizm powstawania łysienia androgenowego jest bardziej złożony i nie zawsze bezpośrednio związany z nadmiarem androgenów. Istotną rolę odgrywają również zmiany hormonalne związane z menopauzą, zaburzenia endokrynologiczne (np. zespół policystycznych jajników) oraz czynniki środowiskowe.

Łysienie androgenowe u mężczyzn

U mężczyzn łysienie androgenowe (MAGA – Male Androgenetic Alopecia) charakteryzuje się:

1. cofaniem się linii włosów w okolicy czołowo-skroniowej (tworzenie "zakoli");
2. przerzedzeniem włosów w okolicy ciemieniowej (tzw. "tonsura");
3. stopniowym łączeniem się obszarów wyłysiałych;
4. zachowaniem owłosienia w okolicy potylicznej (obszar niewrażliwy na DHT).

Stopień zaawansowania łysienia ocenia się według 7-stopniowej skali Hamiltona-Norwooda.

Łysienie androgenowe u kobiet

U kobiet łysienie androgenowe (FAGA – Female Androgenetic Alopecia) ma odmienny przebieg:

• zachowanie linii włosów w okolicy czołowej;
• rozlane przerzedzenie włosów w okolicy centralnej i ciemieniowej;
• poszerzenie przedziałka (tzw. objaw choinki wg skali Olsen);
• rzadko prowadzi do całkowitego wyłysienia.

Do oceny stosuje się skalę Ludwiga lub Sinclair.

Diagnostyka łysienia androgenowego

Prawidłowa diagnostyka jest kluczowa dla wdrożenia skutecznego leczenia.

Wywiad i badanie fizykalne

Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad i badanie skóry głowy, oceniając wzorzec utraty włosów.

Trichoskopia

Trichoskopia to nieinwazyjna metoda diagnostyczna, która pozwala na ocenę skóry głowy i mieszków włosowych w powiększeniu. Charakterystyczne cechy to:

• heterogeniczność grubości włosów (>20% różnicy);
• zwiększony odsetek włosów meszkowych (>10%);
• zmniejszenie liczby włosów wyrastających z jednego mieszka;
• obecność żółtych kropek;
• brązowe przebarwienia okołomieszkowe.

Badania laboratoryjne

W przypadku podejrzenia zaburzeń hormonalnych, lekarz zleca m.in.:

• morfologię krwi, OB, CRP;
• profil hormonalny (testosteron, DHT, DHEA-S, androstendion);
• hormony tarczycy (TSH, fT3, fT4);
• ferrytyna i żelazo;
• witamina D3.

Biopsja skóry głowy

W rzadkich przypadkach wykonuje się biopsję histopatologiczną, aby wykluczyć inne przyczyny łysienia.

Leczenie łysienia androgenowego

Leczenie ma na celu zahamowanie postępu choroby oraz stymulację odrostu włosów. Pierwsze efekty zwykle pojawiają się po 3–6 miesiącach terapii.

Leczenie farmakologiczne

W Polsce zarejestrowane są dwa leki: minoksydyl i finasteryd.

Minoksydyl

Minoksydyl stosowany miejscowo (2% lub 5%) lub doustnie. Mechanizm działania:

• rozszerzenie naczyń krwionośnych;
• wydłużenie fazy anagenu;
• stymulacja komórek macierzystych.

Efekty po 3–6 miesiącach. Skutki uboczne: podrażnienie, świąd, hipertrichoza.

Finasteryd

Finasteryd (1 mg/dzień) – inhibitor 5-alfa-reduktazy typu II, hamuje produkcję DHT. Zarejestrowany dla mężczyzn. Działania niepożądane: zaburzenia seksualne u 2–3% pacjentów.

Inne metody farmakologiczne

• Dutasteryd – inhibitor 5-alfa-reduktazy typu I i II;
• Spironolakton – antyandrogenny, stosowany u kobiet;
• Analogi prostaglandyn (np. latanoprost);
• Kortykosteroidy miejscowe – w komponentach zapalnych.

Metody zabiegowe

Dr n. med. Małgorzata Olszewska z Kliniki Dermatologicznej WUM podkreśla: "W leczeniu łysienia androgenowego najlepsze efekty osiąga się stosując terapię skojarzoną, dostosowaną do indywidualnych potrzeb pacjenta. Kluczowe jest wczesne rozpoczęcie leczenia, zanim dojdzie do zaawansowanej miniaturyzacji mieszków włosowych."

Terapie genowe a łysienie androgenowe

Najnowsze badania nad terapiami genowymi są w fazie przedklinicznej. Jak mówi prof. dr hab. n. med. Waldemar Placek: "Przyszłość leczenia łysienia androgenowego leży w terapiach spersonalizowanych, uwzględniających indywidualny profil genetyczny pacjenta oraz specyficzne mechanizmy patogenetyczne."

Aspekt psychologiczny łysienia androgenowego

Wsparcie psychologiczne jest ważne, ponieważ u ponad 60% osób z łysieniem występują:

• obniżona samoocena;
• lęk społeczny;
• zaburzenia nastroju;
• pogorszenie jakości życia.

Dr Joanna Hyrnik, psycholog kliniczny: "Włosy są ważnym elementem wizerunku i tożsamości człowieka. Ich utrata może prowadzić do poważnych konsekwencji psychologicznych, dlatego kompleksowe leczenie powinno uwzględniać także aspekt psychologiczny."

Wsparcie psychologiczne może obejmować:

• psychoedukację;
• techniki radzenia sobie ze stresem;
• terapię poznawczo-behawioralną;
• grupy wsparcia.

Łysienie androgenowe w praktyce – co warto zapamiętać?

Łysienie androgenowe to najczęstsza przyczyna utraty włosów zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Powodują je głównie hormony (szczególnie DHT) i uwarunkowania genetyczne. Proces zazwyczaj zaczyna się od cofania linii włosów na skroniach lub przerzedzenia na czubku głowy. Im wcześniej rozpoznasz objawy, tym większe szanse na skuteczne leczenie. Pomocne mogą być zarówno preparaty miejscowe, jak i farmakoterapia lub zabiegi trychologiczne. Warto regularnie konsultować się z dermatologiem, by dobrać indywidualny plan działania i powstrzymać postęp łysienia.

Bibliografia

1. Rossi A. et al. (2016). Multi-therapies in androgenetic alopecia. Dermatologic Therapy. link
2. Starace M. et al. (2020). Female Androgenetic Alopecia: An Update on Diagnosis and Management. American Journal of Clinical Dermatology. link
3. Kanti V. et al. (2018). Evidence-based guideline for treatment of androgenetic alopecia. JEADV. link