Udar mózgu. Jak go poznać? Jak reagować? Objawy i leczenie

Udar mózgu to bardzo poważny problem, który co roku rozwija się u ponad 15 milionów osób na całym świecie. Szacuje się, że 1/3 osób, u których wystąpił udar – umiera. Pacjent, który doświadcza udaru mózgu, powinien być jak najszybciej hospitalizowany i objęty odpowiednią opieką medyczną. Wciąż jeszcze nie wszyscy wiedzą, w jaki sposób rozpoznać udar mózgu, a także co do niego doprowadza. A jest to niezwykle istotne, aby chronić siebie i swoich bliskich i odpowiednio zareagować, kiedy zauważamy u kogoś symptomy, które mogą wskazywać na wystąpienie udaru mózgu. Ponieważ jest to jedna z głównych przyczyn zgonów i niepełnosprawności w Polsce – wszystkie informacje, które dotyczą udaru mózgu powinny być szerzone i powinna zwiększać się świadomość związana z tego rodzaju problemem. 

Czym jest udar mózgu? 

Udar mózgu to nic innego jak obumarcie tego narządu wskutek zatrzymania się dopływu krwi. Występują dwa rodzaje udaru mózgu:

1. udar niedokrwienny – zatrzymanie dopływu krwi do mózgu. Dochodzi do niego w wyniku niedrożności tętnicy, która zaopatruje krew do mózgu. Komórki, które się tam znajdują, nie dostają odpowiedniej ilości krwi i w wyniku tego dochodzi do udaru. 
2. udar krwotoczny – występuje w przypadku wylewu krwi do mózgu, co jest wynikiem pękniętego naczynia krwionośnego. Dochodzi do niego, zazwyczaj, w wyniku nadciśnienia tętniczego. Ale nie tylko. Innymi powodami mogą być np. pęknięcie tętniaka, zaburzenia krzepnięcia czy nadużywanie narkotyków np. amfetaminy. 

Czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia udaru

Do powstania niedokrwiennego udaru mózgu można zaliczyć: 

1. czynniki niemodyfikowane, czyli takie, którym nie można zapobiec: ryzyko zwiększa się z wiekiem; ryzyko zwiększa się również dla płci męskiej, rasy czarnej i żółtej, już przebyte udary oraz predyspozycje genetyczne
2. czynniki modyfikowalne: otyłość, palenie papierosów, zaburzenia krzepnięcia, cukrzyca, nadużywanie alkoholu, bezdech senny, choroby serca, niewielka aktywność fizyczna, nadciśnienie tętnicze, wysoki cholesterol, siedzący tryb życia, zaburzenia czynności nerek. 

Z tym, czym można, warto walczyć – wprowadzenie odpowiedniej diety, rzucenie używek, aktywność fizyczna i regularne badania mogą sprawić, że nie doświadczymy udaru lub odpowiednio wcześnie znalezione zostaną czynniki ryzyka, którymi będzie można się zaopiekować przy pomocy lekarza. 

Objawy udaru

To bardzo ważne, aby wiedzieć, jak wygląda udar – wtedy jest szansa na odpowiednią reakcję, aby pomóc osobie, która go doświadcza. Wyróżnia się kilka podstawowych objawów, które mogą w bezpośredni sposób wskazywać na udar: 

• zaburzenia symetrii twarzy – zazwyczaj objawia się opadaniem kącika ust i powieki po jednej stronie twarzy 
• problemy z mową – zaburzenia mowy np. niewyraźne mówienie, niespójność wypowiedzi, mogą wskazywać na występowanie udaru 
• zaburzenia widzenia – jeśli osoba zaczyna skarżyć się na podwójne widzenie albo jednostronną utratę wzroku, a stało się to nagle, należy niezwłocznie zadzwonić po pomoc
• nagły, silny ból głowy 
• zaburzenia równowagi – nagłe problemy z chodzeniem również są jednym z najczęściej występujących problemów w przypadku udaru 
• zaburzenia siły mięśniowej – najczęściej po jednej stronie zaczyna występować niedowład i problemy z poruszaniem poszczególnymi kończynami.
• utrata przytomności – a także dezorientacja 
• osłabienie mięśni języka i gardła – trudności w mówieniu lub kłopoty z przełykaniem

Jeśli zauważamy u kogoś którekolwiek z tych dolegliwości, szczególnie jeśli występują razem, należy niezwłocznie wezwać karetkę pogotowia lub udać się do szpitala. Na miejscu lekarze powinni ocenić stan pacjenta, postawić na niezbędną diagnostykę oraz przystąpić do leczenia. Tylko szybka reakcja może uchronić kogoś przed wystąpieniem poważnych problemów neurologicznych, które są wynikiem udaru.

Jak sprawdzić, czy ktoś ma udar?

Amerykańscy naukowcy stworzyli test F.A.S.T, który jest akronimem od angielskich słów „face”, „arm”, „speech” oraz „time”, czyli po polsku twarz, ramię, mowa oraz czas. Czym dokładnie jest test F.A.S.T? W przypadku podejrzenia udaru, należy poprosić chorego o wykonanie prostego testu: 

1. F – ang. face, twarz – powinniśmy poprosić chorego o uśmiechnięcie się, aby sprawdzić, czy twarz zachowuje symetrię. 
2. A – ang. arm, ramię – chorego należy poprosić o zamknięcie oczu, wyciągnięcie kończyn górnych do przodu wierzchem dłoni ku górze, aby zobaczyć, czy jedno z ramion nie jest opadnięte i czy ciało zachowuje symetrię. Jeśli jedno z nich opada lub jest widocznie niżej, może to wskazywać na wystąpienie udaru. 
3. S – ang. speech, mowa – musimy poprosić chorego o powtórzenie prostego zdania lub przedstawienie się. Jeśli jego mowa jest bełkotliwa albo niewyraźna, to również jest jeden z sygnałów wystąpienia udaru. 
4. T – time, czas – najważniejszy w przypadku wystąpienia udaru jest czas. Jeśli zaobserwujemy u kogoś niepokojące symptomy, JAK NAJSZYBCIEJ powinniśmy wezwać pogotowie ratunkowe. Tylko szybka pomoc medyczna i wdrożenie odpowiedniego leczenia gwarantują uratowanie życia i zminimalizowanie skutków wystąpienia udaru. 

Jak lekarz rozpoznaje udar mózgu?

Pacjent, u którego podejrzewa się udar mózgu, musi zostać niezwłocznie przewieziony do szpitala, na oddział neurologiczny. Zanim jednak się to stanie – musimy ułożyć pacjenta w pozycji bocznej ustalonej i zabezpieczać jego czynności życiowe. Kiedy pacjent trafi już do szpitala, zostanie on poddany dalszej diagnostyce, a następnie wdraża się leczenie. Jak lekarz diagnozuje wystąpienie udary? Sprawdza wartość ciśnienia tętniczego krwi, czynność serca, a także zleca badanie EKG, neurologiczne, a także szereg badań laboratoryjnych np. morfologię z krwi, stężenie elektrolitów i cukru, ogólne badanie moczu. Podstawą do rozpoznania udaru są jednak badania obrazowe, które należy wykonać jak najszybciej – powinno być to albo badanie tomograficzne (TK) lub rezonans magnetyczny. Początkowo takie badanie jedynie potwierdza lub wyklucza wystąpienie udaru. Dopiero po kilku dniach, a nawet tygodniach, takie badanie może również pokazać skalę zniszczeń w mózgu. 

Leczenie udaru

Efekty leczenia zależą od tego, w jaki sposób udzielona została pomoc. Leczenie polega na monitorowaniu czynności życiowych, ciśnienia tętniczego, kontroli glikemii, diurezy, profilaktykę przeciwzakrzepową i wiele innych, jeśli tego wymaga stan pacjenta. Czasami konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego. Po ustabilizowaniu stanu pacjenta wprowadza się profilaktykę oraz leczenie powikłań po udarze – czasami konieczna może okazać się rehabilitacja.
Niekiedy, mimo poprawnie i szybko udzielonej pomocy, pacjent umiera albo musi mierzyć się z szeregiem powikłań poudarowych. Czasami odpowiednia opieka i rehabilitacja pomagają całkowicie cofnąć skutki udaru, ale niekiedy pacjent nie wraca już do stanu sprzed choroby i może wymagać ciągłej opieki. 
Warto również pamiętać o tym, że udar może się powtórzyć – przebycie udaru jest czynnikiem, które zwiększa możliwość wystąpienia kolejnego udaru w przyszłości. Dlatego właśnie po przebyciu udaru należy niezwłocznie zadbać o dietę, aktywność fizyczną i odstawienie używek. Należy także stale pozostawać pod opieką lekarza, a także kontrolować swoje ciśnienie tętnicze. 

Przy współudziale lekarza: Kamila Piotrowska