Nimfa kleszcza - czy jest niebezpieczna i jak się jej pozbyć?

Wybierz usługę

Recepta

Kontynuacja lub nowy lek

od 59 zł

Wybieram

Nimfa kleszcza stanowi istotne zagrożenie zdrowotne, będąc równie niebezpieczna jak dorosły osobnik. Pomimo niewielkich rozmiarów, osiągających wielkość ziarna maku, nimfa może skutecznie przenosić patogeny odpowiedzialne za boreliozę czy kleszczowe zapalenie mózgu.

Szybkie i prawidłowe usunięcie nimfy za pomocą cienkiej pęsety oraz systematyczna obserwacja miejsca ukąszenia przez kilka tygodni ma kluczowe znaczenie po jej znalezieniu. W Polsce choroby odkleszczowe pozostają coraz większym wyzwaniem epidemiologicznym, dlatego edukacja i profilaktyka są nieodzowne dla ochrony zdrowia publicznego.

Czym jest nimfa kleszcza i jak przebiega rozwój tych pajęczaków?

Nimfa kleszcza (tick nymph) to przejściowe stadium rozwojowe, mieszczące się między larwą a dorosłym kleszczem. Pajęczaki te przechodzą przez cztery etapy życia: jajo, larwa, nimfa oraz dorosły osobnik. Cykl rozwojowy trwa zwykle 2-3 lata, a każde stadium wymaga pobrania krwi od żywiciela, by przejść do kolejnej fazy.

Rozwój kleszcza rozpoczyna się od jaj złożonych przez samicę. Z jaj wykluwają się larwy, które po pierwszym żerowaniu na zwierzęciu przeobrażają się w nimfy. Te z kolei po następnym pobraniu krwi stają się dorosłym osobnikiem. W Polsce występuje blisko 20 gatunków kleszczy, spośród których największe znaczenie ma kleszcz pospolity (Ixodes ricinus).

Nimfy są aktywne głównie od wiosny do jesieni, z apogeum aktywności w maju. W regionach wschodnich nimfy mogą stanowić nawet 57% populacji kleszczy wyłapanych w terenie.

Jak wygląda nimfa kleszcza i czy można ją łatwo rozpoznać?

Nimfa kleszcza jest znacznie mniejsza od dorosłego osobnika, mierzy około 1,5–2 mm i przypomina ziarnko maku bądź główkę od szpilki. Po napiciu się krwi jej rozmiar może wzrosnąć nawet do 3 mm.

Cechą charakterystyczną jest półprzezroczyste ciało z ciemniejszym, brązowo-czarnym fragmentem pancerza, który przykrywa połowę grzbietu. Nimfa posiada osiem odnóży, co pozwala jej niepostrzeżenie przemieszczać się po ciele żywiciela.

Z uwagi na swój mikroskopijny rozmiar, nimfa często jest mylona z drobnymi pieprzykami lub brudem na skórze. Wczepiona w ciało wygląda jak drobny, ciemny strupek lub ziarnko piasku o łezkowatym kształcie. To upodobnienie do naturalnych znamion skóry sprawia, że nimfa często jest niezauważalna przez długi czas.

Czy nimfa kleszcza może przenosić choroby? Jakie to choroby?

Nimfy kleszczy są nosicielami tych samych patogenów co dorosłe osobniki. Oznacza to realne ryzyko zakażenia wszystkimi chorobami odkleszczowymi. Należą do nich:

• borelioza (choroba z Lyme; łac. borreliosis), wywołana przez krętki z rodzaju Borrelia; najczęstszym objawem jest rumień wędrujący, ale mogą występować symptomy stawowe, neurologiczne i kardiologiczne;
• kleszczowe zapalenie mózgu (ang. tick-borne encephalitis, łac. encephalitis ixodica), prowadzące do poważnych powikłań neurologicznych, jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu lub rdzenia kręgowego;
• choroby takie jak babeszjoza, anaplazmoza czy neoerlichioza; w okolicach Krakowa i Częstochowy patogeny te wykryto nawet w 23,3% nimf (Babesia microti) oraz 2,4% (Anaplasma phagocytophilum).

Eksperci podkreślają, że nawet małe nimfy potrafią być niebezpieczne i stanowią znaczącą część transmisji chorób.

Statystyki zachorowań na choroby odkleszczowe w Polsce

Z roku na rok w Polsce obserwuje się wzrost liczby zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze. W 2023 r. zarejestrowano 25 244 przypadki boreliozy i 659 kleszczowego zapalenia mózgu – dla boreliozy to przyrost o prawie 8 tysięcy przypadków względem 2022 r. W 2022 roku NFZ oszacował liczbę zachorowań na choroby odkleszczowe na blisko 95 tysięcy osób, przy czym dekadę wcześniej było ich poniżej 42 tysięcy.

Największy odsetek chorych zgłaszano w województwach wschodniej i centralnej Polski – szczególnie często w: mazowieckim, lubelskim, podkarpackim, warmińsko-mazurskim. We wschodniej i centralnej części kraju odsetek kleszczy zakażonych bakteriami Borrelia może sięgać czasami nawet do 60–70 proc.

Jak prawidłowo usunąć nimfę kleszcza z ciała?

Usunięcie nimfy wymaga wyjątkowej ostrożności ze względu na jej rozmiar. Należy użyć cienkiej, precyzyjnej pęsety lub narzędzia przeznaczonego do usuwania kleszczy.

Procedura usuwania krok po kroku:

• przygotuj precyzyjne narzędzie (pęseta, środek dezynfekujący);
• uchwyć nimfę możliwie jak najbliżej skóry, przy samej nasadzie;
• wykonaj prosty, stanowczy ruch w górę, nie przekręcaj i nie zgniataj pasożyta;
• po wyjęciu zdezynfekuj miejsce ukąszenia oraz użyte narzędzia.

Ważne: nie stosuj substancji takich jak tłuszcze, spirytus czy benzyna na skórę przed usunięciem nimfy, ponieważ mogą one wywołać u kleszcza odruch wymiotny i zwiększyć ryzyko transmisji patogenów. Unikaj wykręcania i zgniatania – oderwanie fragmentu aparatu gębowego nie stanowi ogromnego zagrożenia; zwykle organizm sam go eliminuje. Należy jednak dokładnie obserwować miejsce po ukąszeniu przez co najmniej kilka tygodni.

Działania profilaktyczne i kampanie edukacyjne w Polsce

W Polsce prowadzi się różnorodne działania profilaktyczne, mające zminimalizować ryzyko kontaktu z kleszczami. Szczególny nacisk kładzie się na edukację i szerzenie rzetelnej wiedzy, czego przykładem jest kampania Głównego Inspektoratu Sanitarnego „Nie bądź atrakcyjny dla kleszczy”.

Podstawowe zasady profilaktyki:

• noszenie ubrań zakrywających ciało – długich spodni, koszul z długimi rękawami, pełnego obuwia;
• wybór jasnej odzieży, ułatwiającej zauważenie kleszcza;
• stosowanie repelentów z DEET (N,N-Dietylo-m-toluamid), które rekomendują specjaliści;
• dokładne obejrzenie skóry całego ciała po powrocie ze spaceru w terenie zagrożonym.

GIS zaleca także wybieranie repelentów z udokumentowaną skutecznością i odpowiednimi pozwoleniami. Lista środków biobójczych jest dostępna na stronie Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych. Ochroną przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie, które można realizować o każdej porze roku, choć najlepsze efekty zapewnia wcześniejsze zaszczepienie się przed sezonem aktywności kleszczy.

Klasyfikacja chorób odkleszczowych według ICD-10 i ICD-11

• Kleszczowe zapalenie mózgu: ICD-10 – A84 z podkategoriami (np. A84.0, A84.1), ICD-11 – 1C8G.
• Borelioza (choroba z Lyme): ICD-10 – A69.2, z dodatkowymi kodami dla powikłań (M01.2, G01, G63.0); ICD-11 – katalog rozszerzony na 15 postaci (np. 1C1G, 1C1G.10, 1C1G.11, 1C1G.13).

Nowoczesne badania i trendy dotyczące chorób odkleszczowych

Badania naukowe wskazują na narastające zagrożenie ze strony chorób odkleszczowych. Dr Katarzyna Kubiak z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego bada neoerlichiozę, nową i wciąż słabo rozpoznawaną chorobę. „Wiedza o przenoszonej przez kleszcze neoerlichozie u ludzi jest jeszcze mało znana lekarzom, ale nie ustajemy w pracy nad tym, aby upowszechnić informacje o niej” – podkreśla ekspertka.

Prowadzone w Uniwersytecie Zielonogórskim badania wykazały, że aż 25% kleszczy miejskich była zakażona krętkami Borrelia. Prof. Joanna Zajkowska z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku zauważa: „Zmiany klimatyczne powodują, że obserwujemy coraz więcej kleszczy i dotyczy to nie tylko Polski, ale też krajów sąsiednich”.

Trwające od 2016 do 2019 roku obserwacje wykazują obecność patogenów nawet u 26,3% badanych kleszczy, a nimfy są równie często zakażone jak osobniki dorosłe. Agnieszka Pawełczyk z WUM prowadzi ciągłą analizę rozpowszechnienia różnych gatunków Borrelia w populacjach kleszczy.

Sprawdź też: Co zrobić po ugryzieniu kleszcza? Kompleksowy poradnik krok po kroku

Czy nimfa kleszcza jest niebezpieczna? Zapamiętaj!

Nimfa kleszcza stanowi poważne, często lekceważone zagrożenie dla zdrowia ludzi. Jej niewielkie rozmiary utrudniają wykrycie na ciele, co zwiększa ryzyko długotrwałego kontaktu i transmisji patogenów. Wzrastająca liczba zachorowań na choroby odkleszczowe w Polsce wymaga zintensyfikowania działań edukacyjnych i profilaktycznych. Rozwijające się metody diagnostyczne oraz kampanie informacyjne mogą realnie ograniczyć skalę tego problemu. Niezwykle ważne jest także kontynuowanie badań nad nowymi patogenami przenoszonym przez kleszcze oraz opracowywanie skutecznych strategii ochrony zdrowia w zmieniającym się środowisku.

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. Diagnozę i leczenie zawsze powinien prowadzić wykwalifikowany specjalista.

Bibliografia

1. Choroby zakaźne w Polsce w 2022 roku. Dostęp online: https://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl
2. Kampania edukacyjna „Nie bądź atrakcyjny dla kleszczy”. Dostęp online: https://www.gov.pl/