Kleszczowe zapalenie mózgu. Przyczyny oraz objawy

KZM, czyli kleszczowe zapalenie mózgu lub odkleszczowe zapalenie mózgu, to jedna z chorób wirusowych, która wiąże się z powikłaniami neurologicznymi. Źródłem infekcji jest ukąszenie przed zarażonego kleszcza, ale również poprzez spożycie niepasteryzowanego mleka zakażonego zwierzęcia lub znacznie rzadziej poprzez transfuzję krwi, lub przeszczep narządu od osoby w fazie wiremii. Co jeszcze warto wiedzieć na temat kleszczowego zapalenia mózgu? Czy jest jakikolwiek sposób, aby się przed tym bronić? 

Kleszczowe zapalenie mózgu – co to jest? 

Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba wirusowa, która przenoszona jest przez kleszcze. Atakuje układ nerwowy człowieka. Może występować pod różnymi postaciami, między innymi jako zapalenie mózgu i opon mózgowych czy zapalenie rdzenia kręgowego. W przebiegu choroby występują objawy, które można pomylić ze zwykłym przeziębieniem, więc czasami trudno jest znaleźć korelację pomiędzy ugryzieniem przez kleszcza a kleszczowym zapaleniem mózgu. Odkleszczowe zapalenie mózgu nie przenosi się z człowieka na człowieka. W Polsce najczęściej notuje się zarażenia w okresie od czerwca do października. 

Przyczyny kleszczowego zapalenia mózgu 

Jedyną i główną przyczyną kleszczowego zapalenia mózgu są kleszcze. Zarówno ich ugryzienie, jak i (rzadziej) spożywanie niepasteryzowanego mleka, które pochodzi od zarażonego zwierzęcia. Jeszcze rzadziej zdarza się to poprzez transfuzję krwi lub przeszczep narządu od osoby w fazie wiremii. Coraz częściej i coraz więcej osób jest narażonych na zakażenie, ze względu na coraz większą populację kleszczy i coraz dłuższy okres ich bytowania. Ich populacja na przestrzeni ostatnich lat znacznie się zwiększyła.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu 

Można objawy podzielić na dwie fazy. W pierwszej z nich objawy są inne, niż w kolejnej. W fazie I można zaobserwować takie objawy jak: 

1.    Gorączka 
2.    Ból mięśni 
3.    Sztywność oraz bolesność karku 
4.    Utraty przytomności 
5.    Drgawki 
6.    Nadwrażliwość na światło 
7.    Nudności oraz wymioty 

W II fazie dochodzi do zaostrzenia objawów i mogą one przyjmować postać między innymi: 

1.    Wysoka gorączka 
2.    Silny ból głowy 
3.    Sztywność karku 
4.    Napady padaczkowe 
5.    Porażenia 
6.    Zaburzenia równowagi
7.    Zaburzenia świadomości 

W tej fazie nie ma już na co czekać – osoba zarażona powinna jak najszybciej znaleźć się w szpitalu. Jeśli nie zareagujemy przy pierwszych objawach, możliwe, że dojdzie do rozwoju neurologicznej fazy choroby. W niej mogą zacząć się takie objawy jak: 

1.    Zaburzenia czucia obwodowego 
2.    Niedowłady mięśniowe 
3.    Długotrwałe bóle głowy 
4.    Problemy z mową oraz połykaniem 

Diagnozowanie oraz leczenie 

Początkowe objawy są niespecyficzne, więc wykrycie może być trudne. Dobrze jest jednak, kiedy wiemy, czy zostaliśmy ugryzieni przez kleszcza – to bardzo pomoże. Dopiero z krwi, ale najlepiej z płynu mózgowo-rdzeniowego, można sprawdzić, czy doszło do zarażenia. Zakażenie leczy się objawowo, ponieważ nie ma jednego leku, który może wyleczyć cały problem. Chorobę można wyleczyć, jeśli objawy zatrzymają się na fazie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Wbrew wszystkiemu – śmiertelność związana z tą chorobą to zaledwie 1%. 

Profilaktyka w kleszczowym zapaleniu mózgu 

Aby móc zabezpieczyć się przed rozwojem kleszczowego zapalenia mózgu – możemy zdecydować się na szczepionkę. Podczas szczepienia podaje się inaktywowane formy wirusa, które umożliwiają nam na wykształcenie przeciwciał ochronnych, które mają zabezpieczyć nas przed powikłaniami w razie ugryzienia przez kleszcza. Szczepienie jest szczególnie rekomendowane dla osób, które przebywają w okolicach, gdzie tych kleszczy jest najwięcej – dla osób pracujących przy lasach czy żyjących w okolicach endemicznego występowania choroby (w Polsce są to województwa podlaskie oraz warmińsko-mazurskie). Przyjmuje się trzy dawki szczepionki, a następnie, po trzech latach, dawkę przypominającą. Jedna dawka szczepionki nie pozwoli na wytworzenie przeciwciał, dlatego należy przyjąć wszystkie trzy dawki i nie pominąć również dawki przypominającej. 

-
Autor: P.S.

Przy współudziale lekarza: Ilona Walicka