Zespół niespokojnych nóg (RLS). Co to jest? Objawy i przyczyny

Zespół niespokojnych nóg (z ang. restless legs syndrome, RLS) to zaburzenie ruchowe, które jest związane ze snem. Polega na tym, że osoba ma potrzebę poruszania nogami w trakcie swojego spoczynku. Uważa się, że RLS może być czymś, co dotyczy około 8% populacji i jest jedną z najczęściej występujących przyczyn bezsenności. Istnieje przekonanie, że RLS ma podłoże genetyczne, ale pojawiają się również hipotezy o tym, że problem związany jest z niedoborami niektórych składników oraz z przyjmowaniem niektórych leków. Czym dokładnie jest RLS, na które niegdyś chętnie wyświetlano reklamy w telewizji? 

Zespół niespokojnych nóg – co to jest?

Zespół niespokojnych leg nazywa się również zespołem Wittmaacka-Ekboma i jest zbiorem objawów neurologicznych o charakterze parestezji. To odczuwanie mrowienia, pieczenia oraz drętwienia nóg i zazwyczaj zmusza to odpoczywającą lub śpiącą osobę do ruszania nogami. To z kolei często prowadzi do bezsenności. Syndrom niespokojnych nóg może również dawać swoje objawy w ciągu dnia, szczególnie podczas braku aktywności ruchowej np. podczas jazdy samochodem czy lotu samolotem. Objawy często ustępują szybko, jak tylko zaczynamy poruszać nogami. Według różnych szacunków – problem ten dotyczy około 8% populacji i najczęściej dotyczy kobiet w ciąży, seniorów, osób z chorobami nerek, przyjmujących niektóre leki, uzależnionych od nikotyny czy alkoholu albo mających niedobory żelaza. 

Przyczyny zespołu niespokojnych nóg 

Nie ma określonych dokładnych przyczyn, które doprowadzają do problemu zespołu niespokojnych nóg. Podejrzewa się jednak, że RLS może mieć podłoże genetyczne, ale również wywoływane jest przyjmowaniem niektórych leków. Podejrzewa się również, że przyczyną mogą być inne schorzenia lub niedobory poszczególnych pierwiastków w organizmie. Do najczęstszych przyczyn RLS zalicza się więc: 

1.    Niedobór żelaza 
2.    Niedobór magnezu 
3.    Cukrzyca
4.    Choroby nerek
5.    Ciąża, szczególnie w ostatnim trymestrze 
6.    Polineuropatie o różnym podłożu
7.    Choroby tarczycy
8.    Chorobę Parkinsona
9.    Przyjmowanie niektórych leków
10.    Nagłe odstawienie niektórych leków np. z grupy benzodiazepin 
11.    Nadużywanie alkoholu 
12.    Palenie papierosów
13.    Choroby tarczycy 
14.    Genetyka

RLS – objawy 

Pierwsze objawy RLS pojawiają się zazwyczaj pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. Nasilają się wraz z wiekiem. Najczęstsze symptomy tego problemu to między innymi: 

1.     Nietypowe doznania czuciowe w obrębie kończyn dolnych – pieczenie, mrowienie, uczucie jak po ukłuciu drobnych igieł oraz drętwienie nóg
2.    Pojawianie się problemu podczas spoczynku lub braku aktywności 
3.    Silna potrzeba poruszania nogami, przy jednoczesnym zanikaniu wtedy odczuć, które doprowadzają do ruszania kończynami dolnymi 
4.    PLMS – powtarzające się, występujące seriami regularne ruchy kończyn. W ich przebiegu dochodzi do wyprostu palucha, grzbietowego zgięcia stopy oraz zgięcia stawów kolanowych i biodrowych. Cały ruch trwa bardzo krótko, bo około 5 sekund i często prowadzi do wybudzenia chorego. 

Często z tym zespołem pojawiają się problemy ze snem, dlatego chory doświadcza również dodatkowych objawów, takich jak: 

1.    Trudności z wybudzaniem w ciągu nocy
2.    Obniżona koncentracja w ciągu dnia
3.    Brak energii
4.    Obniżony nastrój
5.    Bolesne skurcze mięśni
6.    Trudności w przyjęciu pozycji, która przyniesie ulgę.

Diagnozowanie oraz leczenie zespołu niespokojnych nóg 

Żeby w ogóle móc zająć się problemem RLS – dobrze jest je zdiagnozować. Nie jest to jednak takie proste, a w dodatku nie istnieje żadna w pełni obiektywna metoda, która potwierdzałaby występowanie problemu w 100%. Całość procesu diagnostycznego oparty jest więc na zebraniu wywiadu u chorego, a niekiedy lekarze decydują się na wykonanie konkretnych badań, aby wykluczyć ewentualne przyczyny wystąpienia problemu, np. lekarz może zapisać choremu skierowanie na wykonanie badań krwi, żeby sprawdzić, czy problemem nie jest na przykład choroba tarczycy albo cukrzyca. 

Najlepiej z problemem RLS zgłosić się do neurologa, który najlepiej będzie wiedział, co może polecić na polepszenie sytuacji chorego. Dobór leczenia jest uzależniony od tego, czy jest to zespół wtórny, czy idiopatyczny. W przypadku wtórnego RLS – wystarczy znaleźć przyczynę, która wywołała problem i ją wyeliminować, to znaczy, że jeśli lekarz podejrzewa niedobór żelaza – konieczne będzie uzupełnienie tego pierwiastka w organizmie. Jeśli jednak problemem jest idiopatyczny zespół niespokojnych nóg, to pozostaje jedynie leczenie objawowe. W terapii stosuje się wtedy, najczęściej, leki przeciwpadaczkowe i zaleca się zgłoszenie do specjalisty w celu zastosowania leków lub rozwiązań na bezsenność, która często powstaje w związku z RLS. Wszystko powinno jednak odbywać się pod ścisłą obserwacją lekarską! 

Domowe sposoby na RLS 

Jeśli potrzebujemy natychmiastowej ulgi – możemy zastosować u siebie kilka sposobów, które mogą zmniejszyć dokuczliwość zespołu niespokojnych nóg. Warto między innymi: 

1.    Włączyć aktywność fizyczną do swojej codzienności 
2.    Skupić się na relaksacji
3.    Dbać o higienę snu 
4.    Zrezygnować z nikotyny, kofeiny oraz alkoholu 
5.    Stosować okłady na nogi lub masaże rozluźniające kończyny dolne 

-
Autor: S.L.

Przy współudziale lekarza: Beata Obrocka