Stwardnienie rozsiane. Co to za choroba? Objawy oraz przyczyny

Stwardnienie rozsiane to nieuleczalna przewlekła choroba ośrodkowego układu nerwowego. W Polsce, co roku, jest chorobą, która dotyka średnio 2,5 tysiąca osób. Przebieg choroby może się różnić między pacjentami, ponieważ to schorzenie może wywoływać całkowicie różne objawy. Czym dokładnie jest stwardnienie rozsiane i w jaki sposób się objawia? Jakie są przyczyny zachorowania na stwardnienie rozsiane? 

Stwardnienie rozsiane – czym jest? 

Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex – SM) to choroba o przewlekłym charakterze, która w dodatku ma postępujący przebieg. Dotyczy ośrodkowego układu nerwowego, czyli rdzenia kręgowego oraz mózgowia. W przebiegu choroby dochodzi do demielinizacji, czyli do rozsianego zaniku osłonek mielinowych włókien nerwowych, inaczej nazywanych neuronów. Stwardnienie rozsiane może rozwinąć się u osób w każdym wieku, ale zazwyczaj ujawnia się między 20. a 40. rokiem życia. Szacuje się, że kobiety chorują na stwardnienie rozsiane około dwóch razy częściej niż mężczyźni i jest to choroba, która jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności u młodych dorosłych, która nie jest związana z urazem.

Stwardnienie rozsiane – postacie choroby

Wyróżnia się trzy główne postacie choroby:

1.    Postać rzutowo-remisyjna – występują w niej pogorszenia oraz poprawy stanu zdrowia. W remisji pacjent nie zgłasza żadnych problemów neurologicznych, ale co jakiś czas pojawiają się typowe objawy stwardnienia rozsianego, czyli tzw. rzuty choroby. Częstość nawrotów zależy od tego, na jakim etapie jest zaburzenie. 
2.    Postać wtórnie postępująca – rozwija się jako następstwo postaci rzutowo-remisyjnej, zazwyczaj po około 10-15 latach od wystąpienia pierwszych objawów stwardnienia rozsianego. Wtedy też dochodzi do narastania niepełnosprawności oraz pogarszania się stanu klinicznego pacjenta. W tej postaci również mogą występować rzuty objawów, ale w fazie remisji dolegliwości wycofują się jedynie częściowo. Na tym etapie jednak nadal dochodzi do okresów stabilizacji. 
3.    Postać pierwotnie postępująca, w której od początku choroby dochodzi do systematycznego pogarszania się stanu zdrowia. Zazwyczaj wtedy nie dochodzi do rzutów oraz remisji, ale raczej ma miejsce powolne kumulowanie się ubytków neurologicznych w organizmie osoby chorej. 

Przyczyny stwardnienia rozsianego 

Dokładna przyczyna tej choroby, mimo wielu lat badań, nie jest znana. Uważa się, że jest to choroba autoimmunologiczna, na której rozwój mają wpływ czynniki genetyczne. Duży wpływ na wystąpienie stwardnienia rozsianego mają również czynniki środowiskowe. Główne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia SM to między innymi: 

1.    Infekcja wirusem Epsteina-Barr
2.    Palenie papierosów
3.    Niskie poziomy witaminy D 
4.    Otyłość w okresie dojrzewania 
5.    Nadmierne spożywanie alkoholu 

Objawy stwardnienia rozsianego 

Stwardnienie rozsiane to choroba, która rozwija się przez wiele lat, a pierwsze objawy widoczne są między 20 a 40 rokiem życia. Najczęściej występujące objawy stwardnienia rozsianego to między innymi: 

1.    Dolegliwości bólowe
2.    Zaburzenia czucia np. parestezje 
3.    Zaburzenia równowagi 
4.    Przewlekłe zmęczenie
5.    Upośledzenie chodu 
6.    Zaburzenia oddawania moczu
7.    Wzmożenie napięcia mięśniowego, co prowadzi do częstszych skurczy mięśniowych 
8.    Dysfunkcje seksualne 
9.    Zaburzenia funkcji poznawczych np. koncentracji czy pamięci 
10.    Neuralgia nerwu trójdzielnego 
11.    Trudności w połykaniu 
12.    Zawroty głowy
13.    Problemy ze wzrokiem np. zaburzenia ostrości wzroku czy podwójne widzenie.

Pierwsze objawy mogą pojawiać się w różnych kombinacjach oraz różnić się od siebie w zależności od zaawansowania choroby. Pierwsze objawy to zazwyczaj coś, co ciężko powiązać z poważną chorobą. Przez wiele miesięcy są praktycznie niezauważalne, co utrudnia i wydłuża diagnostykę. 

Rozpoznanie oraz leczenie stwardnienia rozsianego 

Rozpoznanie stwardnienia rozsianego opiera się na badaniu neurologicznym, wywiadzie lekarskim, zleceniu najważniejszych badań i ich analizie. W diagnostyce podstawowym badaniem jest rezonans magnetyczny głowy oraz rdzenia kręgowego. Często wykorzystuje się również badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. To zazwyczaj daje jednoznaczne potwierdzenie co do podejrzenia stwardnienia rozsianego. Jeśli faktycznie jest to schorzeniem, które nas dotyczy – neurolog ułoży cały plan leczenia. W przypadku SM możliwe jest jedynie leczenie objawowe, które koncentruje się na łagodzeniu objawów, a najczęściej stosowanym lekiem, który skraca czas trwania zrzutu jest metyloprednizolon, ale każdorazowo o tym, jak będzie przebiegało leczenie, decyduje lekarz. Nie ma leku, dzięki któremu objawy mogłyby ustąpić na stałe. Jest to przewlekła choroba, która wymaga współpracy wielu lekarzy w celu załagodzenia jak najmocniej wszystkich występujących objawów. Bardzo ważne w leczeniu stwardnienia rozsianego jest korzystanie z pomocy rehabilitantów oraz psychoterapeutów, w celu wsparcia psychicznego (dla wielu osób taka sytuacja mogłaby być trudna). 
Szacuje się, że od momentu początkowych objawów, choremu pozostaje od około 24 do 47 lat życia. 

-
Autor: S.L.

Przy współudziale lekarza: Beata Obrocka