Choroby autoimmunologiczne. Czym właściwie są? Rodzaje chorób

Choroby autoimmunologiczne to choroby, które coraz częściej zaczynają dotykać coraz większej ilości osób. Niestety, określenie co jest przyczyną ich powstawania, nadal nie jest możliwe, ale wiadomo, że są one ściśle powiązane z prawidłowym (lub w tym przypadku – nieprawidłowym) działaniem układu odpornościowego. Choroby autoimmunologiczne rozwijają się z kolei w sytuacji, kiedy ten układ odpornościowy zaczyna atakować swoje własne komórki, uznając je za obce. Chorób autoimmunologicznych jest bardzo dużo – warto znać przynajmniej większość z nich.

Czym jest i jak działa układ odpornościowy? 

Żeby móc mówić o chorobach autoimmunologicznych, najpierw należy poznać genezę „problemu”. Każda osoba ma układ odpornościowy i jest to złożony zespół mechanizmów obronnych organizmu. Do elementów tego układu zalicza się m.in.:

1.    Skórę
2.    Wydzieliny np. lizozymy
3.    Błony śluzowe
4.    Odporność swoista np. przeciwciała

Mechanizm tego, jak działa układ odpornościowy, jest niezwykle skomplikowany – dochodzi tutaj bowiem do naprawdę wielu różnych działań. Ale to, co jest istotne – zadaniem tego układu odpornościowego jest chronienie naszego ciała przed infekcjami, ale również walka z przyczynami tychże infekcji i rozwijającymi się w organizmie stanami zapalnymi. W wielkim skrócie: nasz układ odpornościowy ma za zadanie zwalczać wirusy oraz bakterie. 

Czym są więc choroby autoimmunologiczne? 

O chorobach immunologicznych możemy mówić wtedy, kiedy cały proces walki z wirusami i bakteriami zostanie zaburzony. To proces autoimmunizacji, który polega na tym, że organizm zaczyna rozpoznawać swoje własne komórki za wrogie i rozpoczyna ich atakowanie. Obecnie szacuje się, że choroby immunologiczne dotykają około 4% populacji. Do najpopularniejszych chorób autoimmunologicznych zalicza się cukrzycę, bielactwo czy stwardnienie rozsiane. 
Nadal przyczyna chorób autoimmunologicznych nie jest znana. 

Jak dzieli się choroby autoimmunologiczne? 

Istnieje podział chorób autoimmunologicznych na choroby autoimmunologiczne swoiste narządowe (kiedy to choroba atakuje jeden narząd), a także choroby autoimmunologiczne nieswoiste narządowo (choroba atakuje więcej niż jeden narząd i układ). Obecnie wyróżnić można około 80 różnych chorób autoimmunologicznych, które dają różne objawy i dotyczą różnych układów i narządów. Obecnie nie ma żadnego skutecznego leku na choroby autoimmunologiczne. 

Czynniki ryzyka wykształcenia się chorób autoimmunologicznych 

Istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych. Wśród nich wymienia się: 

1.    Czynniki genetyczne – niektóre choroby immunologiczne mogą rozwijać się dlatego, że ktoś w bliskiej rodzinie również na nie cierpi bądź cierpiał
2.    Czynniki zakaźne chorób autoimmunologicznych – wiele chorób autoimmunologicznych jest związanych z różnymi czynnikami zakaźnymi. 
3.    Wiek – choroby autoimmunologiczne znacznie częściej dotykają osoby starsze, a dużo rzadziej pojawiają się u dzieci
4.    Płeć – choroby autoimmunologiczne znacznie częściej dotykają kobiety niż mężczyzn
5.    Przyjmowanie leki – niektóre leki mogą być przyczyną rozwoju chorób autoimmunologicznych
6.    Niedobory odporności – czasami niedobory odporności mogą być przyczyną rozwoju chorób autoimmunologicznych. 

Jakie są objawy chorób autoimmunologicznych? 

Objawy chorób autoimmunologicznych są naprawdę bardzo różne i zależą od jednostki chorobowej. Można je jednak uogólnić i wskazać wśród nich najczęściej występujące: 

1.    Gorączka
2.    Złe samopoczucie
3.    Zmęczenie
4.    Osłabienie
5.    Bóle stawów
6.    Zespół suchego oka
7.    Objawy ze strony układu pokarmowego
8.    Wahania masy ciała 
9.    Zwiększone pragnienie

Rodzaje chorób autoimmunologicznych

Choroby autoimmunologiczne to wiele różnych jednostek chorobowych, skrajnie od siebie różnych. Warto wymienić część z nich:

1.    Toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów czy łuszczycowe zapalenie stawów – układowe choroby reumatyczne 
2.    Choroba Hashimoto czy choroba Gravesa i Basedowa – choroby tarczycy
3.    Choroba Leśniowskiego i Crohna – nieswoiste zapalenia jelit 
4.    Choroba Addisona – choroby nadnerczy 
5.    Stwardnienie rozsiane – choroby układu nerwowego
6.    Łuszczyca czy łysienie plackowate – choroby skóry 
7.    Autoimmunologiczne zapalenie wątroby
8.    Celiakia
9.    Cukrzyca typu 1

A to zaledwie kilka przykładów chorób autoimmunologicznych, których, jak wspomnieliśmy, jest znacznie więcej, bo niemalże 80. 

Diagnostyka chorób autoimmunologicznych 

Aby zdiagnozować choroby autoimmunologiczne, należy przeprowadzić szereg badań, które pozwolą to potwierdzić lub wykluczyć. Konieczne mogą okazać się więc wstępne badania lekarskie, a potem, zgodnie ze wskazaniem od lekarza: 

1.    Badania krwi 
2.    Biopsje
3.    Badania obrazowe

Jako pierwsze, co powinniśmy zrobić, jest udanie się do lekarza rodzinnego, a ten skieruje nas do odpowiedniego specjalisty i zaleci niezbędne badania. 

Leczenie chorób autoimmunologicznych 

Nie da się jednoznacznie powiedzieć, jak wygląda leczenie chorób autoimmunologicznych. Czasami jest to konieczność wprowadzenia kilku lekarstw i wielu zmian w trybie życia pacjenta. Może okazać się, że konieczne jest np. wprowadzenie fizjoterapii czy leczenia chirurgicznego, ale zazwyczaj leczenie chorób autoimmunologicznych to zmiana diety, leczenie niedoborów oraz wprowadzenie leków: biologicznych, immunosupresyjnych czy przeciwzapalnych (w zależności od choroby i ilości objawów). 

-
Autor: S.L.

Przy współudziale lekarza: Zbigniew Bułat