Zespół Aspergera. Co to jest? Objawy i przyczyny

Zespół Aspergera to zaburzenie neurorozwojowe, które określa się jako „łagodniejszą formą autyzmu”. Zgodnie ze statystykami – dotyczy nawet 4% osób na świecie, a jego objawy różnią się w zależności od tego, kogo dokładnie dotyczy ten rodzaj zaburzenia. W jaki sposób objawia się zespół Aspergera u osób dorosłych oraz dzieci, a także jak wygląda diagnozowanie tego zaburzenia? 

Zespół Aspergera – co to jest? 

Zespół Aspergera często określa się „łagodniejszą formą autyzmu”. Wszystko dlatego, że zaburzenia nie dotyczą tych samych kryteriów, które bierze się pod uwagę w autyzmie. Zespół Aspergera to przede wszystkim nieprawidłowości w interakcjach społecznych oraz w ograniczonych i powtarzających się emocjach. Pierwszy raz ten zespół opisał austriacki psychiatra – Hans Asperger – w 1944 roku. Lekarz opisywał tam charakterystykę nieprawidłowo rozwijającego się dziecka, ale dopiero 30 lat po tym wydarzeniu spopularyzowano jego wiedzę i zrobiła to Lorna Wing. Wtedy też wyodrębniła charakterystyczne cechy dla tego zespołu, gdzie wymieniła m.in. ograniczone zainteresowania, słabą koordynację ruchową, brak empatii czy zamiłowanie do zachowania rutyny. Z kolei obowiązująca w Polsce Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) opisuje kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera w ten sposób: 

1.    Brak istotnie klinicznego opóźnienia w rozwoju mowy oraz w zakresie funkcji poznawczych
2.    Zaobserwowanie co najmniej 2 z poniższych objawów w zakresie relacji społecznych:
- zaburzony kontakt wzrokowy, np. niedostateczne utrzymywanie kontaktu wzrokowego,
- trudności w utrzymywaniu relacji rówieśniczych,
- brak empatii, trudności w reagowaniu na emocje innych osób,
- brak spontanicznej potrzeby dzielenia radości z innymi.
3. Przejawianie nasilonych, powtarzających się stereotypowych wzorców zachowań, zainteresowań i aktywności przejawiających się w co najmniej jednym z poniższych objawów:
- pochłonięcie jednym lub liczniejszymi zainteresowaniami,
- przywiązanie do rytuałów,
- powtarzające się manieryzmy ruchowe, np. stukanie palcami,
- koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych elementach przedmiotów służących do zabawy.

Od momentu wprowadzenia nowej klasyfikacji – ICD-11 – uwzględniono zmiany, w której wykluczyło się zespół Aspergera, ale sklasyfikowano go jako „zaburzenia ze spektrum autyzmu” (zmiana dotyczy jedynie nazewnictwa). Warto pamiętać, że zespół Aspergera nie jest chorobą, ale zaburzeniem neurorozwojowym. 

Zespół Aspergera – przyczyny 

Pomimo wielu prowadzonych badań na temat zespołu Aspergera, przyczyny jego powstawania nie zostały do końca poznane. Obecnie naukowcy podają kilka przyczyn, które wpływają na wystąpienie zespołu Aspergera i są to między innymi: 

1.    Czynniki genetyczne 
2.    Płeć (częściej ZA diagnozuje się u chłopców)
3.    Narażenie na toksyczne substancje w okresie ciąży i/lub połogu 
4.    Poporodowe infekcje wirusowe 
5.    Przedwczesne narodziny. 

Zespół Aspergera – objawy u dorosłych i dzieci 

Pierwsze objawy można zaobserwować już u dzieci – wyróżnia się wśród nich takie cechy jak: 

1.    Zmniejszona umiejętność do interpretacji emocji i uczuć innych 
2.    Trudności z wyrażaniem emocji 
3.    Brak umiejętności pracy w grupie 
4.    Powtarzalne oraz rutynowe zachowania 
5.    Trudności z zaakceptowaniem zmian 
6.    Posługiwanie się nienaturalnym językiem odnośnie do wieku dziecka 
7.    Lepsze odnajdywanie się w grupie dorosłych niż rówieśników 

Często pojawiają się również niespecyficzne objawy, takie jak np. ponadprzeciętna pamięć czy wiedza z jakiejś konkretnej dziedziny. 
Zespół Aspergera nie przemija wraz z wiekiem, jest więc nieuleczalny. U dorosłych objawia się on różnie – w zależności od tego, jakie jest ich nasilenie objawów, a także czy zostały wcześnie objęte odpowiednim wsparciem terapeutycznym. Najczęstszymi objawami u dorosłych są m.in. trudności w nawiązywaniu relacji, niewielkie grono znajomych i przywiązanie do rutyny, a także problem ze zrozumieniem sarkazmu i ironii, ale również kiepskie rozumienie własnych emocji i uczuć. 

Diagnozowanie oraz leczenie zespołu Aspergera 

Diagnoza zespołu Aspergera to wieloetapowy proces, który przeprowadzają psychologowie oraz psychiatrzy. W celu zdiagnozowania zespołu – konieczny jest wywiad z rodzicami, zebranie opinii nauczycieli oraz opinii osób, które na co dzień są blisko dziecka. W diagnostyce wykorzystuje się również psychologiczne narzędzia diagnostyczne. Dopiero na tej podstawie możliwe jest postawienie odpowiedniej diagnozy. 

Jak wspomnieliśmy – wyleczenie zespołu Aspergera jest niemożliwe. Jedyne, co można zrobić, to wprowadzić odpowiednią terapię w zależności od tego, jakie są dokładnie objawy. Często poleca się terapię poznawczo-behawioralną, trening umiejętności społecznych, terapię kognitywną oraz psychoedukację. Celem jest lepsze zrozumienie swoich emocji, tego jak nawiązywać kontakty z rówieśnikami oraz w jaki sposób zaadaptować się do życia. Dzięki psychoterapii – możliwe jest prowadzenie pełnego oraz satysfakcjonującego życia. Badania pokazują jednak, że osoby z ZA mogą nabyć inne problemy psychiczne np. zaburzenia odżywiania czy depresję. Wtedy należy zareagować odpowiednio do danego problemu. 
Ważne jest to, że osoby z zespołem Aspergera mogą funkcjonować normalnie, jeśli odpowiednio wcześnie włączy się psychoterapię do życia pacjenta. 

-
Autor: P.S.

Przy współudziale lekarza: Nikodem Sikorski