Cytologia. Opis badania. Przygotowanie do badania

Cytologia to badanie, które mogą wykonywać kobiety i powinny robić to regularnie. Dlaczego? Ponieważ to badanie, które wykonuje się profilaktycznie w kierunku raka szyjki macicy. Zaleca się, aby badanie cytologiczne wykonywane było przynajmniej raz na trzy lata, jeżeli poprzednie wyniki nie były niepokojące. Czym dokładnie jest cytologia, kiedy się ją wykonuje oraz w jaki sposób należy się do niej przygotować? 

Czym jest badanie cytologiczne? 

Cytologia szyjki macicy to badanie profilaktyczne w kierunku raka szynki macicy. Jeśli badanie wykonywane jest regularnie to istnieje spora szansa na zdiagnozowanie raka szyjki macicy we wczesnym stadium rozwoju. Cytologię można również rozszerzać o badanie wykrywające obecność wirusa HPV. Regularnie wykonywanie badania cytologicznego ma bardzo duże znaczenie – jeśli odpowiednio wcześnie wykryty zostanie rak szyjki macicy, szansa na całkowite wyleczenie jest naprawdę bardzo duża. 

Rodzaje cytologii 

Wyróżnia się dwa rodzaje cytologii: klasyczną oraz płynną. Czym się różnią i która z nich jest dokładniejsza? 

1.    Cytologia klasyczna – cytologia konwencjonalna. Pobranie próbki wykonuje się za pomocą specjalnej szczoteczki. Potem ten materiał jest zabezpieczany i trafia do laboratorium, gdzie oglądany jest pod mikroskopem
2.    Cytologia płynna – (inaczej LBC od angielskiej nazwy Liquid-Based Cytology). Pobrany materiał ze szczoteczki umieszczany jest w płynnym podłożu, zapobiegającym uszkodzeniom komórek. W laboratorium materiał filtruje się w specjalny sposób, aby odrzucić niepotrzebne fragmenty i wyizolować jedynie komórki nabłonka, konieczne do badania. 

Oznacza to tyle, że cytologia płynna jest znacznie dokładniejsza, aniżeli cytologia klasyczna. Jest znacznie bardziej czuła, a dzięki cytologii płynnej możliwe jest wykonywanie trzech innych testów, takich jak np. badanie w kierunku nosicielstwa wirusa HPV. Rzadko również zdarza się w takim przypadku, że próbka okazuje się niezdatna do przebadania. Cytologia klasyczna to taka, którą najczęściej wykonuje się na NFZ. Z kolei cytologia płynna wykonywana może być prywatnie mniej więcej za 100-200 złotych. 

Wskazania do badania cytologicznego 

Specjaliści zalecają, aby cytologia była wykonywana przynajmniej raz w roku. Jeśli jest taka możliwość – dobrze byłoby, gdyby wykonywać cytologię płynną. Szczególnie powinny pamiętać o tym kobiety, u których w rodzinie był przypadek zachorowania, a także jeśli poprzednie badania dawały kiepskie wyniki. Są jednak czynniki, które powinny nas szczególnie skłonić do badania cytologicznego: 

1.    Silne upławy, o nieprzyjemnym zapachu (kiedy nie są wywołane infekcją bakteryjną albo grzybiczą)
2.    Krwawienie pomiędzy cyklami miesiączkowymi 
3.    Ból oraz tkliwość szyjki macicy podczas stosunków płciowych 
4.    Krwawienia z szyjki macicy zaraz po stosunku 

Jak przygotować się do badania cytologicznego?

Badanie cytologiczne to nie jest badanie, do którego trzeba się specjalnie przygotowywać. Należy jednak pamiętać o tym, aby na dwa dni przed badaniem wstrzymać się od współżycia oraz stosowania leków dopochwowych. Jeśli ktoś nie jest pewien, jak powinien się przygotować, zawsze może poprosić lekarza o udzielenie wskazówek.
Warto mieć na uwadze jednak kwestie, kiedy wykonać badanie. Cytologię najlepiej wykonywać pomiędzy 10 a 20 dniu cyklu, aby dało jak najbardziej jednoznacznie wyniki. Jeśli jednak wizyta u ginekologa wypada inaczej – również nie powinno być problemu z wykonaniem badania. 

Przebieg badania cytologicznego 

Badanie jest naprawdę nieskomplikowane i pobranie materiału nie trwa przesadnie długo. Materiał do cytologii pobierany jest na fotelu ginekologicznym. Tam lekarz będzie pobierał materiał za pomocą specjalnego wziernika i szczoteczki, która pobiera materiał do badania. Następnie pobrany materiał przekazuje do laboratorium. Na wynik badania czeka się czasami nawet do trzech tygodni. 

Jeśli po badaniu cytologicznym dochodzi do delikatnego krwawienia – nie należy się tym przejmować. Jeśli jednak utrzymuje się ono dużo dłużej to należy ponownie zgłosić się w tym celu do ginekologa. 

Jak interpretować wyniki cytologii? 

W interpretacji badania cytologicznego stosuje się tzw. system Bethesda. Metoda bierze pod uwagę trzy kryteria: rodzaj pobranej próbki, jakość oraz ogólną charakterystykę. Jeśli materiał spełnia wszystkie trzy wymogi – wtedy jest prawidłowo pobranym materiałem, który można analizować. Wyniki cytologii najlepiej jednak konsultować z lekarzem – on najlepiej zajmie się interpretacją wyników cytologii. 
System Bethesda ma 12 skrótów opisowych, według których można interpretować badanie: 

•    ACS (w badaniu wykryto nieprawidłowe komórki nabłonka);
•    ASC-US (obecność atypowych komórek płaskonabłkonkowych o nieokreślonym charakterze, co zazwyczaj świadczy po prostu o przewlekłym stanie zapalnym);
•    ASC-H (w badaniu wykryto nieprawidłowe komórki nabłonka i nie można wykluczyć zmian śródnabłonkowych);
•    LSIL (w badaniu wykryto zmiany śródnabłonkowe niewielkiego stopnia, mogące świadczyć o zakażeniu wirusem HPV);
•    HSIL (w badaniu wykryto zmiany śródnabłonkowe dużego stopnia);
•    CIS (w badaniu wykryto komórki raka płaskonabłonkowego);
•    AGC (w badaniu wykryto atypowe komórki nabłonka gruczołowego);
•    AIS (w badaniu wykryto komórki raka gruczołowego);
•    CIN (w badaniu wykryto zmiany śródnabłonkowe szyjki macicy, mogące świadczyć o nieprawidłowości w budowie tkanek prowadzących do nowotworu; poszczególne stopnie zmian opisuje się skrótami CIN1, CIN2 i CIN3).

Termin CIN może być dość enigmatyczny dla wielu osób. Jest to właściwie stopień nasilenia zmian. Według terminologii CIN oznacza to:

1.    CIN 1 – dysplazja małego stopnia
2.    CIN 2 – dysplazja średniego stopnia 
3.    CIN 3 – dysplazja dużego stopnia / rak przedinwazyjny

Nie zaleca się jednak samodzielnego interpretowania wyników cytologii – dla własnego spokoju warto konsultować je z lekarzem. I należy o tym pamiętać. 

-
Autor: P.S.

Przy współudziale lekarza: Kasper Buczma