Oparzenia. Pierwsza pomoc w oparzeniach

Oparzenia to uszkodzenia tkanek, do których dochodzi w wyniku kontaktu z wysoką temperaturą. Każde działanie wysokiej temperatury prowadzi do niszczenia i uszkodzenia tkanek głębokich. Wyróżnia się trzy stopnie oparzeń, a przy każdym z nich zasady postępowania są zupełnie inne. Warto wiedzieć, w jaki sposób radzić sobie w przypadku oparzenia. 

Oparzenia – jak powstają? 

Wysoka temperatura (przyjmuje się, że rozpoczyna się już od 42°C – wystarczy 6 godzin ekspozycji przy takiej temperaturze, aby doszło do martwicy naskórka. Im wyższa temperatura tym mniej czasu potrzeba na jego obumarcie. Przy ok. 70°C wystarczy zaledwie sekunda, aby doszło do martwicy) powoduje obumieranie naskórka. Graniczna temperatura, przy której dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia białka tkankowego, to 55°C. Każda wyższa temperatura powoduje nieodwracalne uszkodzenia, czyli martwicę. 

Rodzaje oparzeń 

Wyróżnia się trzy rodzaje oparzeń, które zależą od tego, jak głębokie są uszkodzenia:

1.    Oparzenie I stopnia – zaczerwienienie skóry, obrzęk i bolesne pieczenie. Zazwyczaj powstają przy kontakcie np. z gorącą wodą czy parą wodną, utrzymują się kilka dni i kończy się złuszczeniu naskórka. Nie pozostawia po sobie blizny. 
2.    Oparzenie II stopnia – oprócz zaczerwienienia i obrzęku tworzą się także pęcherze z płynem surowicznym. Toczą się tam silne procesy zapalnei martwicze. Bóle są znacznie mocniejsze niż w przypadku oparzenia I stopnia. Dochodzi do nich np. po wylaniu na siebie wrzątku. Oparzenia utrzymują się zazwyczaj do około dwóch tygodni. W tym przypadku może powstawać blizna. 
3.    Oparzenie III stopnia – tutaj dochodzi do uszkodzenia pełnej grubości skóry, włącznie z tkankami głębokimi. Tworzą się strupy. W związku z uszkodzeniem zakończeń nerwowych, często nie czuć bólu – możliwe jest jedynie czucie głębokie. Następnie dochodzi do ziarniny i blizny. Tego rodzaju oparzenia powstają np. przy kontakcie z żywym ogniem. Często konieczny jest przeszczep skóry. 
4.    *Oparzenie IV stopnia – skrajna postać oparzenia, w której dochodzi do zwęglenia tkanek. To oparzenia katastroficzne i często są klasyfikowane jako najcięższa postać oparzeń III stopnia. 

Można również klasyfikować oparzenia ze względu na ich powierzchnię:

1.    Oparzenia lekkie – oparzenia II stopnia, które obejmują mniej niż 15% powierzchni ciała u osoby dorosłej i mniej niż 10% powierzchni w przypadku dziecka; mogą to być również oparzenia III stopnia, jeśli obejmują mniej niż 2% ciała 
2.    Oparzenia średnie – oparzenia II stopnia, które obejmuję 15-25% ciała (dorosły) albo 10-20% ciała (dziecko); oparzenia III stopnia które zajmują od około 2% do 10% ciała 
3.    Oparzenia ciężkie – oparzenia II stopnia które obejmują więcej niż 25% ciała (dorosły) lub ponad 20% ciała (dzieci); oparzenia III stopnia, kiedy pokrywają więcej niż 10% ciała. 

Oparzenia klasyfikuje się także ze względu na źródło ich pochodzenia. Dlatego właśnie wyróżniamy takie oparzenia jak: 

1.    Oparzenia termiczne – oparzenia, które powstają w wyniku działania energii cieplnej, czyli np. oparzenia od ognia, cieczy, gazów czy ciał stałych. 
2.    Oparzenia chemiczne – powstają w wyniku kontaktu ciała z substancją chemiczną, żrącą
3.    Oparzenia elektryczne – powstają w wyniku przepływu prądu przez ciało w wyniku zetknięcia się ze źródłem energii. 
4.    Oparzenia radiacyjne – oparzenia powstałe w wyniku promieniowania. 

Jakie są objawy oparzenia? 

Objawy oparzeń mogą różnić się ze względu na rodzaj. Najczęściej jednak dochodzi do obrzęków, powstawania pęcherzy i strupów, zaczerwienione miejsca na skórze, sączenie się płynu surowicznego. Czasami w wyniku bardzo rozległych oparzeń może dojść nawet do zgonu. 

Pierwsza pomoc w oparzeniach 

W zależności od tego, w jaki sposób dochodzi do oparzenia, konieczne będzie zupełnie inne działanie. Jak wygląda pierwsza pomoc w poszczególnych przypadkach? 

1.    Pierwsza pomoc w oparzeniach termicznych: odcinamy źródło energii i upewniamy się, że nikomu nic nie zagraża, schładzamy oparzenie wodą przez około 15 minut (woda nie może być lodowata, powinna mieć ok. 15-20°C. Wodę lejemy nad raną – nigdy bezpośrednio na nią), zakładamy opatrunek. Jeśli oparzone zostały kończyny to konieczne będzie zdjęcie biżuterii i odzieży. Jeśli doszło do uszkodzenia dróg oddechowych albo osoba poszkodowana traci przytomność – wzywamy pogotowie. 
2.    Pierwsza pomoc w oparzeniach chemicznych – upewniamy się, że jesteśmy bezpieczni. Jeśli do oparzenia doszło w zamkniętym pomieszczeniu to należy to pomieszczenie wywietrzyć i wezwać pomoc, wycofując się z miejsca skażenia. Jeśli doszło do poparzenia w wyniku kontaktu ze skórą – powinno się ją usunąć wodą (poza tlenkiem wapnia!), zakładamy opatrunek i przemywamy oczy (niektóre substancje mogą być szkodliwe dla wzroku). Najlepiej udać się na SOR lub wezwać pogotowie. 
3.    Pierwsza pomoc w oparzeniach elektrycznych – upewniamy się, że jesteśmy bezpieczni a następnie usuwamy źródło prądu (w sposób bezpieczny!), oceniamy stan poszkodowanego i udzielamy mu pierwszej pomocy, wzywamy pogotowie. Każde oparzenie elektryczne wymaga hospitalizacji. 
4.    Pierwsza pomoc w oparzeniach radiacyjnych – powinniśmy przyjmować dużo płynów, unikać ekspozycji na promienie UV, delikatnie natłuszczać skórę, zakładać luźne ubrania, a także unikać wszelkiego rodzaju używek. 

Jak leczy się oparzenia? 

Aby wyleczyć oparzenia czasami wystarczy zastosowanie miejscowe maści, kremów i innego rodzaju preparatów na poparzoną skórę. Czasami jednak może okazać się, że konieczne będzie np. działanie operacyjne. Warto mieć w swojej apteczce delikatne preparaty, które mogą pomóc nam po oparzeniu. 

-
Autor: P.S.

Przy współudziale lekarza: Iwona Jewusiak-Naglik