Sepsa. Czym jest? Przyczyny oraz objawy

Sepsa sama w sobie nie jest chorobą, ale zestawem objawów, które nieleczone mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet do śmierci. Ma gwałtowny i bardzo szybki przebieg, a na zachorowanie narażony jest praktycznie każdy. Kiedy zauważamy u siebie lub kogoś bliskiego pierwsze objawy sepsy, naszą natychmiastową reakcją powinno być wezwanie lekarza. Objawy mogą być różne, dlatego trzeba jak najwięcej dowiedzieć się o sepsie, aby w krytycznym momencie być w stanie pomóc. 

Sepsa – co to jest? 

Sepsa, która jest nazywana również posocznicę, to zespół objawów, które są nieprawidłową odpowiedzią organizmu na toczące się zakażenie. Istotą sepsy jest obecność patologicznych drobnoustrojów we krwi. Stan ten jest bardzo niebezpieczny – może prowadzić do trwałych uszkodzeń w organizmie, a bardzo często zdarza się, że sepsa jest po prostu śmiertelna. Do określenia tego, jaki stopień zaawansowania ma sepsa, używa się trzech pojęć: sepsa, ciężka sepsa oraz wstrząs septyczny. Każda z nich ma inny przebieg i inne zaawansowanie choroby: 

1.    Sepsa – najłagodniejsza i najmniej nasilona postać 
2.    Ciężka sepsa – na tym etapie dochodzi już do niewydolności wielonarządowej 
3.    Wstrząs septyczny – najcięższa forma sepsy, przebiega wraz z obniżeniem ciśnienia tętniczego i nie da się jej zwalczyć poprzez przetaczanie płynów, co możliwe jest w przypadku dwóch poprzednich rodzajów sepsy. 

Przyczyny sepsy 

Sepsa jest reakcją, która jest spowodowana zakażeniami oraz stanami zapalnymi. Może dotyczyć tak naprawdę każdego układu w ciele człowieka i każdego jego narządu. Może rozwinąć się jako konsekwencja pewnych chorób, ale również konsekwencja zabiegów medycznych czy uszkodzeń ciała w wyniku urazów. Jest szereg czynników, które doprowadzają do rozwinięcia się sepsy i zwiększają ryzyko jej wystąpienia. Są to między innymi:

1.    Obniżenie odporności
2.    Podeszły wiek 
3.    Współistniejące, przewlekłe choroby, takie jak np. cukrzyca 
4.    Choroby nowotworowe
5.    Przebyta operacja lub zabieg chirurgiczny
6.    Chemioterapia
7.    Radioterapia
8.    Odleżyny

Możliwe są również zakażenia sepsą szpitalną, której najczęstsze przyczyny to:

1.    Pacjenci mechanicznie wentylowani
2.    Chorzy z cewnikami 
3.    Chorzy z wszczepionymi urządzeniami 
4.    Pacjenci żywieni dojelitowo
5.    Pacjenci poddani długotrwałemu leczeniu antybiotykami 
6.    Chorzy po przetoczeniach płynów

Ostatecznie chorobę wywołują patogeny, a zazwyczaj są to bakterie gram ujemne takie jak np. Escherichia coli czy Klebsiella pneumoniae. Bardzo rzadko zdarza się, żeby przyczyną choroby było zakażenie się nie bakteriami, lecz wirusami lub grzybami.

Objawy sepsy 

Jest wiele objawów, które mogą być sygnałem tego, że w organizmie doszło do zarażenia sepsą. W początkowej fazie są one niestety trudne do odróżnienia ze zwykłym przeziębieniem: 

1.    Gorączka lub osłabienie ciała (temperatura wyższa niż 38 stopni lub niższa od 36 stopni)
2.    Przyspieszenie rytmu serca 
3.    Wzrost stężenia glukozy we krwi 
4.    Nagłe zaburzenia świadomości 
5.    Wysypka 
6.    Przyspieszone oddychanie 
7.    Bóle brzucha 
8.    Dreszcze 
9.    Zaburzenia świadomości

Jeśli jednak osoba, u której obserwujemy te objawy, miała niedawno jakiś uraz lub jest świeżo po operacji – powinniśmy natychmiast reagować i szukać pomocy. Jeśli postęp zakażenia nie zostanie powstrzymany w fazie początkowej, może to doprowadzać do zaburzeń pracy układu oddechowego albo krążenia. Bez podjętego odpowiedniego działania rozwinąć może się wspomniany wcześniej wstrząs septyczny, dochodzi wtedy do niewydolności wielonarządowej, a co za tym idzie – ryzyko zgonu jest wtedy bardzo wysokie. 

Objawami, które mogą świadczyć o tym, że doszło do niewydolności wielonarządowej, są między innymi: 

1.    Wzrost stężenia bilirubiny 
2.    Zaburzenia krzepnięcia krwi 
3.    Skąpomocz 
4.    Wzrost stężenia kreatyniny
5.    Obniżenie ciśnienia tlenu we krwi

Rozpoznanie sepsy 

Lekarz swoją diagnozę opiera na podstawie objawów klinicznych, ale również badań laboratoryjnych i obrazowych, które wykonać trzeba, by odróżnić sepsę od przeziębienia. Diagnostyka ma na celu jednakowo ustalenie, czy mamy do czynienia z sepsą, a także określenie jej przyczyny – dopiero wtedy możliwe jest dobranie odpowiedniego leczenia. Konieczne może być wykonanie badań z krwi, RTG, USG, gazometrii, badania hemostazy, sprawdzenie parametrów czynności wątroby i nerek, posiew z krwi, badania płynów ustrojowych czy tomografia komputerowa. Trzeba znaleźć, co doprowadziło do sepsy, aby móc jak najszybciej działać. 

Leczenie sepsy 

Leczenie sepsy jest bardzo złożonym procesem – składa się między innymi z wyeliminowania przyczyny jej rozwoju oraz z łagodzenia występujących już objawów. Terapię dobiera się na podstawie stanu pacjenta oraz przyczyny i najczęściej jest to podawanie antybiotyków, usunięcie źródła zakażenia oraz postępowanie przeciwwstrząsowe, a także leczenie niewydolności narządów, jeśli już do takowej doszło. 

Co istotne – sepsa nie jest chorobą zakaźną, więc nie ma możliwości, aby ktoś zdrowy zaraził się sepsą od kogoś, kto się z nią mierzy. 

Rokowania i powikłania sepsy 

Sepsa jest uleczalna. Natomiast wszelkie dane na jej temat nie są przesadnie optymistyczne. Podaje się, że śmiertelność w sepsie, która wymaga leczenia na OIOM-ie, to około 42%, w sepsie leczonej w szpitalu odsetek ten to 27%. Z kolei w przypadku wstrząsu septycznego – jest to 38%.
Następstwami sepsy mogą być m.in. martwice skóry lub tkanek obwodowych różnych części ciała oraz niedosłuch, porażenia kończyn czy zaburzenia pamięci i emocjonalne. Najważniejsze w tym wszystkim jest to, aby sepsę w miarę szybko rozpoznać i wdrożyć odpowiednie leczenie. 

Zapobieganie sepsie 

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania rozwojowi sepsy są szczepienia. Ale są one dostępne przeciwko trzem patogenom, które mogą prowadzić do zachorowania na sepsę. Na ten moment można więc zaszczepić się na meningokoki, pneumokoki oraz Haemophilus influenza typu B. Szczepienia się jednak skuteczną metodą zapobiegania zachorowaniom i nawet jeśli mają obronić nas przed trzema patogenami, warto się chronić. 

-
Autor: S.L.

Przy współudziale lekarza: Kasper Buczma