Ortoreksja. Co to jest?

Kiedy mówi się o zaburzeniach odżywiania to pierwsze, co przychodzi do głowy osobom, które to słyszą, to zapewne anoreksja oraz bulimia. I faktycznie – to dwa zaburzenia, o których mówi się często. Są jednak takie problemy, które często nie zwracają naszej uwagi. No bo jak można mówić, że ktoś, kto je zdrowo i bardzo dba o jakość spożywanych potraw, może mieć jakiekolwiek zaburzenia odżywania? Okazuje się, że może. Ortoreksja, bo o niej mowa, to obsesja na punkcie zdrowego odżywiania. Nawet ta, jak każda inna skrajność, nie służy zdrowiu. Czym dokładnie jest ortoreksja? 

Ortoreksja – co to jest? 

Ortoreksja to takie samo zaburzenie odżywiania, jak bulimia czy anoreksja. Nie jest jeszcze tak rozpoznawalną chorobą, ponieważ jest to stosunkowo nowy termin, który w 1997 roku wprowadził amerykański lekarz Steven Bratman (który sam na tę przypadłość cierpiał). Według jego definicji to „patologiczna fiksacja na spożywaniu właściwej i zdrowej żywności”. Osoby, które cierpią na ortoreksję, charakteryzują się obsesyjną dokładnością w kwestii doboru jakościowego jedzenia i sposobie ich przyrządzania. Często są bardzo zadowolone ze swojej diety, jej jakości i nie mają poczucia, że występują u nich jakiekolwiek zaburzenia. Na to zaburzenie cierpi około 7% populacji, a szacuje się, że ta liczba będzie rosła. 

Przyczyny ortoreksji 

Zwykle przejście na zdrową dietę jest motywowane chęcią osiągnięcia zdrowej sylwetki lub zapobieganie różnego rodzaju chorobom. Nie jest to nic niepokojącego, a nawet do pewnego momentu jest to bardzo rozsądne podejście do żywienia. Dopiero później, kiedy przyjmuje to formę obsesyjnej kontroli, powinno nas to niepokoić. Przyczyny ortoreksji siedzą głównie „w głowie”. Zazwyczaj główny powód to perfekcjonizm i silna potrzeba kontroli, koncentracja na sobie i swoim zdrowiu. To przekonanie, że panuje się nad swoim życiem, całkowicie kontrolując swój jadłospis. Dzięki temu odczuwają spełnienie i zadowolenie z siebie i swojej jakości życia – to z kolei nakręca je do postępowania dalej w ten sam sposób. To często też rekompensata – pilnują ten obszar życia, odczuwają z niego zadowolenie, ukrywając tym samym niezadowolenie z innych jego dziedzin. Głównymi przyczynami ortoreksji są:

1.    Perfekcyjne dążenie do stworzenia idealnej diety 
2.    Silna potrzeba kontroli 
3.    Silna chęć osiągnięcia upragnionej figury 
4.    Przekonanie, że kontrolowanie tego obszaru i osiągnięcie szczupłej sylwetki mogą poprawić inne dziedziny życia 
5.    Duża potrzeba osiągnięcia sukcesu 

Objawy ortoreksji 

Zaburzenie to polega na koncentrowaniu większości swojej uwagi na jakości jedzenia. Osoba, która cierpi na ortoreksję, często bardzo dokładnie planuje swój jadłospis – dużo czasu poświęca na studiowanie składów poszczególnych pokarmów – wystarczy, że jeden ze znalezionych składników okazuje się być niekoniecznie korzystny, rezygnują ze spożycia. Widzą jednak zagrożenie również w produktach takich jak mięso, warzywa, owoce czy ryby. Do każdego z tych pokarmów mają wyjaśnienie: jedne mają metale ciężkie, inne pestycydy, a kolejne antybiotyki. Każde odstępstwo od swoich założeń powoduje lęk i poczucie winy. Obsesyjna potrzeba kontroli nad jedzeniem, aby było jak najzdrowsze, powoduje, że chory izoluje się z życia towarzyskiego, a co za tym idzie – może doprowadzić to do samotności. 
W dużym skrócie to: 

1.    Kontrolowanie jakości posiłków
2.    Obsesyjne czytanie składów 
3.    Rezygnowanie z produktów przez przekonania o ich szkodliwości 
4.    Unikanie wyjść ze znajomymi lub zabieranie ze sobą własnych posiłków podczas wyjść 
5.    Zaburzony obraz postrzegania rzeczywistości 
6.    Przekonanie, że dieta jest stale niewystarczająco zdrowa 

Skutki ortoreksji 

Nie obejdzie się w ortoreksji bez szeregu różnych skutków, które mogą dotknąć osobę chorą. Osoby chore mogą skarżyć się na takie problemy jak: 

1.    Bóle oraz zawroty głowy
2.    Przewlekłe zmęczenie
3.    Zaburzenia w pracy przewodu pokarmowego
4.    Podatność na infekcje 
5.    Zaburzenia miesiączkowania 
6.    Huśtawki nastrojów 
7.    Nudności

Rozpoznanie ortoreksji 

Żeby rozpoznać ortoreksję – trzeba wykonać test, aby potwierdzić przypuszczenia. Test polega na odpowiedzi na kilka pytań. Test ten nazywa się kwestionariuszem ORTO-15, a suma punktów określa, na jakim etapie choroby znajduje się pacjent. 

Jeśli faktycznie potwierdzi się, że pacjent cierpi na ortoreksję, konieczne będzie wdrożenie leczenia, które zależy od dietetyka oraz psychoterapeuty. Ważne jest zmienienie przekonań w głowie, a jednocześnie zmienienie podstaw diety i przekonań w kwestii jedzenia. Kluczowe będzie również środowisko, w jakim obraca się osoba dotknięta ortoreksją – istotne będzie, aby także bliscy wspierali leczenie. 

-
Autor: S.L.

Przy współudziale lekarza: Anna Klicka-Jóźwik